ΜΝΗΜΗ (28/01/2004)
Καθώς ο Χρόνος/Κρόνος τρώει τα πάντα (σάρκες, πρόσωπα, ιδέες) κι οι ιερείς της Λήθης απειλούν με τιμωρίες ‒όπως της γυναίκας του Λοτ‒ αν κοιτάξεις πίσω, η Μνήμη όσο πάει κι εξασθενεί.
Πριν απ’ το τέλος, πριν απ’ την πλήρη άνοια, πριν απ’ το αναπόφευκτο, καλό είναι κανείς να βάζει στο χαρτί ό,τι θυμάται ‒αν θυμάται‒ κι ό,τι σκέφτεται!
Υ.Γ.: Τα παρακάτω κείμενα, άσχετα απ’ το πότε γράφτηκαν, δεν ακολουθούν κατ’ ανάγκη μια χρονολογική σειρά, αλλά μάλλον θεματική ή κι εντελώς τυχαία.
ΤΟΥΡΚΟΜΠΑΡΟΚ (02/01/2024)
Τουρκομπαρόκ. Λέξη που συμπυκνώνει κοινωνική συμπεριφορά, αισθητική αλλά και τρόπους διασκέδασης, της πλειονότητας των νεοελλήνων, τουλάχιστον από την εποχή της χούντας ως τις μέρες μας. Τρανή απόδειξη τα “εορταστικά προγράμματα” των ελληνικών τηλεοπτικών καναλιών, λόγω των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, και βέβαια το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Η επαναλαμβανόμενη εικόνα από κανάλι σε κανάλι είναι πάνω κάτω η ίδια. Το πάλκο με την ορχήστρα, όπου ωρύεται ο τραγουδιστής ή η τραγουδίστρια σε ρυθμούς και μελωδίες τούρκικες με ελληνικούς στίχους, στο βάθος ένα κακόγουστο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, και στην πίστα κάποιες απ’ τις παρευρισκόμενες, ξανθές οι πιο πολλές, με προκλητική αμφίεση της τελευταίας μόδας ‒δυτικού τύπου φυσικά‒ που ανακατεύουν τον αέρα με τα χέρια τους κι ανταγωνίζονται στο ποια θα λικνίσει πιο προκλητικά το σώμα της σε ρυθμούς χορού της κοιλιάς, καρσιλαμά ή τσιφτετέλι.
Και όλα αυτά σε κανάλια, ελεγχόμενα απ’ την κυβέρνηση, άμεσα ή έμμεσα, που κατακεραυνώνουν οποιονδήποτε τολμήσει να αμαυρώσει την ελληνικότητά μας με πράξεις όπως η συμφωνία των Πρεσπών ή με την ανοχή του νέου Δημάρχου σε Παλαιστινιακές σημαίες κατά τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς στο Σύνταγμα.
Τουρκομπαρόκ και πάσης Ελλάδος, που θα έλεγε κι ο Χάρυ Κλίν!
ΤΑ ΚΕΡΔΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ (09/02/2023)
Περίπου ένα χρόνο πριν, στις 24/03/2022, σε μια ανάρτηση στην ιστοσελίδα μου <stamboulopoulos.com>με τίτλο “ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΝΟΜΑ” έγραφα, μεταξύ των άλλων «Ποιοι θα είναι τώρα οι κερδισμένοι του πολέμου οικονομικά; Κατ’ αρχάς οι εταιρείες πετρελαίου και ενέργειας της Δύσης (που πουλάνε πιο ακριβά)…». Σήμερα 09/02/2023, στην “Ναυτεμπορική” σε άρθρο με τίτλο «Το ράλι που χάρισε σε 5 εταιρείες κέρδη 200 δισ. δολαρίων (infographic)», αναφέρεται «Η ξέφρενη κούρσα των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου μέσα στο 2022 γέμισε ασφυκτικά τα ταμεία των κορυφαίων πετρελαιοβιομηχανιών της Δύσης. Οι 5 μεγαλύτερες, γνωστές και ως Big Oil, εμφάνισαν αθροιστικά καθαρά κέρδη σχεδόν 200 δισ. Δολαρίων». Τα σχόλια περιττεύουν.
ΤΡΕΙΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ (05/02/2023)
Ο Πολιτισμός, μια έννοια παρεξηγημένη από πολλούς που την οικειοποιούνται κάποιοι, άσχετοι ως επί το πλείστον, ανάλογα με τις ανάγκες τους και τη χρονική συγκυρία, διανύει, σύμφωνα με τα όσα συμβαίνουν γύρω μας τα τελευταία χρόνια, μια από τις πιο αντιπαραγωγικές περιόδους της μεταπολεμικής του ιστορίας στη χώρα μας. Και λέω της μεταπολεμικής και όχι απ’ τη μεταπολίτευση, γιατί πιστεύω πως από το τέλος του Πολέμου και μετά θα πρέπει να μετράμε στην Ελλάδα τις όποιες αλλαγές και τις διαφοροποιήσεις σε θέματα σπουδαία, σαν τον Πολιτισμό ή τη Δημοκρατία.
Όμως πριν να χαθούμε στον ωκεανό των διαφόρων ορισμών της έννοιας “Πολιτισμός” ας συμφωνήσουμε μ’ έναν απ’ αυτούς κι ας καθορίσουμε, μ’ επιστημονικά κριτήρια, τη σημασία του. Κατά το Dictionary of Standard Modern Greek λοιπόν, Πολιτισμός είναι «το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία (υλικών και πνευματικών) αξιών».
Η πρώτη ερώτηση λοιπόν δεν μπορεί να είναι άλλη από το εάν παράγεται στις μέρες μας σύγχρονος ελληνικός Πολιτισμός, και αν ναι ποια μορφή έχει.
Παρά το, από κάθε άποψη, δυστοπικό τοπίο που μας περιβάλλει, και μέσα σε ένα πλέγμα συμφερόντων, προβολής των ανάξιων λόγου και τριτοκοσμικής αισθητικής, υπάρχουν όντως κάποιοι, μοναχικοί και ασυμβίβαστοι ‒ελάχιστοι είν’ η αλήθεια‒ συνθέτες, ποιητές, λογοτέχνες, διανοούμενοι, ζωγράφοι, γλύπτες, επιστήμονες, σκηνοθέτες, αθλητές κλπ., που συνεχίζουν να δημιουργούν ψηφίδες σύγχρονου Πολιτισμού και να παράγουν έργο. Αναφέρομαι, κυρίως, σ’ εκείνους που διαθέτουν το ταλέντο και την εμμονή της καλλιτεχνικής δημιουργίας ή της επιστημονικής έρευνας, και που επιμένουνε πεισματικά και με τεράστιες δυσκολίες σ’ αυτό που κάνουν, χωρίς, οι πιο πολλοί, να είναι βέβαιοι πως θ’ αναγνωριστεί η δουλειά τους στη διάρκεια της ζωής τους και, φυσικά, χωρίς να καταφέρουνε να βιοποριστούν από αυτήν, εάν δεν κάνουνε παράλληλα και μια εντελώς άλλη δουλειά ή αν δεν τους προωθούν τα media, για κάποιο λόγο. Άσε που επειδή εδώ και κάποια χρόνια βιώνουμε την επικυριαρχία των κριτικών, των curators και των “αυθεντιών” κάθε λογής ‒που εκστασιάζονται με τις προθέσεις κάποιου καλλιτέχνη ή διανοούμενου και όχι με το ίδιο του το έργο, μπερδεύοντας συχνά το σύγχρονο με το μοντέρνο‒ ο μόχθος τους θα πρέπει ν’ αξιολογηθεί από ανθρώπους που, στην καλύτερη περίπτωση, δεν έχουν τ’ απαιτούμενα προσόντα.
Οπότε εκ των πραγμάτων μια δεύτερη ερώτηση προκύπτει αυθόρμητα.
Πώς θα μπορούσε να περιγραφεί η γενική εικόνα του πολιτιστικού γίγνεσθαι στη χώρα μας, σ’ αυτές τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα;
Μια πρώτη απάντηση θα μπορούσε να συνοψισθεί σε δύο λέξεις: Αδιαφορία και Προχειρότητα. Αδιαφορία της Πολιτείας αλλά και της πλειονότητας των πολιτών, και προχειρότητα των υποτιθέμενων παραγωγών πολιτιστικού έργου. Παράδειγμα το “καθ’ ύλην αρμόδιο” υπουργείο Πολιτισμού, που η συμβολή του στην παραγωγή του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού εξαντλείται με τη διανομή λίγων χρημάτων σε διάφορους εποπτευόμενους φορείς, που κι αυτοί με τη σειρά τους χρηματοδοτούν, με το σταγονόμετρο, κάποιους δημιουργούς για να παράγουν πολιτιστικό έργο. Αν τώρα η επιλογή των υποψήφιων δημιουργών γίνεται μ’ αξιολογικά κριτήρια, αυτό είναι μια άλλη πονεμένη ιστορία.
Από ‘κει και πέρα όμως, το παζλ του σύγχρονου ελληνικού Πολιτισμού ‒μ’ εξαίρεση τους ασυμβίβαστους που αναφέρθηκαν πιο πάνω‒ συντίθεται από φθαρμένα, ή και άσχετα με τον πολιτισμό υλικά, όπως οι εκατοντάδες “πολιτιστικές” εκδηλώσεις (συχνά υπό την αιγίδα των τοπικών αρχών), η δημιουργία “πολιτιστικών κέντρων”, όπου μετά τα εγκαίνια δεν πατάει άνθρωπος ενώ κάποιοι έχουν τσεπώσει αρκετό δημόσιο χρήμα, ή και η προβολή ήδη γνωστών μουσείων ως κράχτη για τουρίστες. Σ’ αυτή την κατηγορία εντάσσονται κι οι κοσμικές συνάξεις των διάφορων celebrities, με αφορμή μια έκθεση ζωγραφικής σ’ επιλεγμένους χώρους, θεατρική παράσταση στην Επίδαυρο ή μουσική εκδήλωση στο Ηρώδειο, που αναφέρονται από τα media ως πολιτιστικά events. Τα “φεστιβάλ” παντός καιρού, τα πανηγύρια, που αναπαράγουν, υποτίθεται, στοιχεία της παράδοσης, και ο μηρυκασμός πνευματικής τροφής του παρελθόντος, βεβαίως και δεν είναι δυνατόν να θεωρηθούνε ως παραγωγή σύγχρονου πολιτιστικού έργου, όπως κι οι συναυλίες με τις δεκάδες οπτικά κι ηχητικά εφέ όπου μαζεύονται χιλιάδες νέοι χοροπηδώντας και κραδαίνοντας το κινητό τους αντί «βαΐων και κλάδων». Κι ενώ “μαϊμού” προϊόντα ‒που ναι μεν θυμίζουν κάτι που έχει σχέση με πολιτισμό αλλά ξεφτάνε γρήγορα, ξεθωριάζουν, και τελικά πετιούνται στα σκουπίδια‒ έχουνε πλημμυρίσει ολόκληρη τη χώρα και πλασάρονται ως αυθεντικά, την ίδια ώρα σπαράγματα ενός χαμένου από καιρό σύγχρονου (επιμένω στο σύγχρονου) ελληνικού πολιτισμού, που μεγαλούργησε ακόμα και σε χρόνια δίσεκτα, πωλούνται πλέον τοις μετρητοίς στα πανηγύρια.
Χαίνουσα πληγή βεβαίως στο σώμα του Πολιτισμού είναι οι διάφορες παραλλαγές του “δήθεν”, σ’ όλους τους χώρους της δημιουργίας. Δήθεν “πρωτοπορία” στο θέατρο, όπου κάποιοι ξαναανακαλύπτουν τάσεις και προτάσεις των αρχών του 20ου αιώνα και τις παρουσιάζουν ως κάτι νέο, ενώ ίδια περίπου είναι κι η κατάσταση στο σινεμά. Πλήθος από ταινίες με δήθεν φιλοσοφικό ή και κοινωνικό υπόβαθρο, άψογες τεχνικά πρέπει να πω, αλλά, στην πλειονότητά τους, με «βυθομέτρηση καρφίτσας» που έλεγε κι ο Δαμιανός. Κι αυτές είναι που, περιφρονώντας το κοινό στο οποίο λογικά θα έπρεπε να απευθύνονται, ενδιαφέρονται μόνο για φεστιβάλ και διακρίσεις, αφήνοντας το πεδίο ελεύθερο στις mainstream ταινίες (κυρίως αμερικάνικες) που προτείνουν ως μοντέλο την κτηνώδη βία, το παράδοξο, το χαζοχαρούμενο ή το εξωπραγματικό, ενώ κάτι ανάλογο κάνουν κι οι διάφορες συνδρομητικές πλατφόρμες με τις τηλεοπτικές σειρές τους. Και φυσικά δεν πρόκειται να παραβλέψω τα διάφορα εικαστικά δρώμενα που έχουν ανάγκη από διερμηνέα για να εξηγήσει στο κοινό το “μήνυμα” του καλλιτέχνη, αλλά και στη χρήση (αν όχι και κατάχρηση) της σύγχρονης τεχνολογίας όπου τα pixels υποκαθιστούν τη χρήση του χρωστήρα και τα ετοιματζίδικα χρωματικά μοτίβα αναιρούν την έμπνευση και το ταλέντο.
Όμως, αυτό που προσπερνά το έλλειμμα και δίνει κάποια λάμψη στην όλη εικόνα, είναι το σελοφάν της παντοδύναμης, από κάθε άποψη, ελληνικής τηλεόρασης, κρατικής και ιδιωτικής, που κατακλύζει κάθε σπίτι με ήχο και εικόνες σ’ όλη την επικράτεια· όπου και κακοποιείται βάναυσα η γλώσσα. Δε χρειάζεται βεβαίως να πω ότι η σχέση της με την παραγωγή σύγχρονου ελληνικού Πολιτισμού είναι το πιο σύντομο ανέκδοτο! Αν μάλιστα θα πρέπει να δεχθούμε την επικρατούσα άποψη ότι η τηλεόραση είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας στην οποία απευθύνεται, τότε…αλλοίμονό μας!
Παρενθετικά, και μ’ αφορμή την τηλεόραση, όχι μονάχα στην Ελλάδα, θα ‘θελα να παρατηρήσω πως η κακογουστιά δεν είναι συμβατή με τον Πολιτισμό, εδώ και αιώνες. Και, δυστυχώς, η έλλειψη αισθητικής και καλού γούστου είναι ολοφάνερη πια όπου βρεθείς κι όπου σταθείς σ’ ολόκληρη τη χώρα. Από το κέντρο ως την περιφέρεια όλα αποπνέουν μια Βαλκανικού τύπου μιζέρια. Απ’ τη διακόσμηση των δημόσιων χώρων ‒συνήθως με πρωτοβουλία των δημάρχων‒ και τα graffiti κάποιων “επαναστατημένων” νέων που για εκτόνωση μουτζουρώνουν τοίχους, μέχρι τον τρόπο διασκέδασης πολλών νεοελλήνων, πλουσίων και φτωχών, και την γενικευμένη χυδαία αισθητική τους.
Αν και μπορεί να έχω ξεχάσει μερικά, όπως τα social media όπου, για παράδειγμα, εκτός απ’ τις ασημαντότητες και τους καυγάδες των κρυμμένων στην ανωνυμία χρηστών, αποφασίζεται, από αδαείς, ποιος είναι ένας σπουδαίος ηθοποιός ή και τραγουδιστής, ή τι θα γίνει με τους πρωταγωνιστές κάποιου απ’ τα δεκάδες serials που προβάλλονται στην ελληνική τηλεόραση (άλλη πρωτοτυπία κι αυτή), κι άλλα παρόμοια. Αυτή είναι με δυο λόγια ‒πάντα κατά τη γνώμη μου‒ η γενική εικόνα του πολιτιστικού γίγνεσθαι σήμερα στην Ελλάδα. Συνύπαρξη κουλτούρας νεοπλουτισμού με έντονα κατάλοιπα τουρκοκρατίας.
Τώρα για όσους θεωρήσουν ότι όλα αυτά είναι υπερβολές και φαντασιώσεις, και πως «Tout va très bien, Madame la Marquise», ιδού και το τρίτο ερώτημα.
Μήπως υπάρχουν στην Ελλάδα κάποιοι που πιθανόν να ωφελούνται απ’ αυτή την πολιτισμική παρακμή γι’ αυτό και την καλλιεργούν;
Προβοκατόρικη ερώτηση θα πούνε μερικοί. Δεκτή η παρατήρηση. Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης πάντως, στον Δυτικό, το λεγόμενο “αναπτυγμένο” κόσμο ‒και κυρίως στην Αμερική, όπου το χρήμα είναι θεσμός‒, θυμίζω πως μεγάλο μέρος του Πολιτισμού έχει περάσει εδώ και χρόνια στην εξουσία άλλων, άσχετων με τις τέχνες, τη διανόηση ή τις επιστήμες. Εκεί ανθεί το εμπόριο και το χρηματιστήριο της τέχνης (που καμιά φορά διευκολύνει και το “ξέπλυμα” χρημάτων), ενώ σε βάθος χρόνου μια πολιτιστική καρικατούρα που διακινείται, κυρίως μέσω της τηλεόρασης, του σινεμά, και γενικά των επικοινωνιακών μέσων, χρησιμεύει ως κράχτης για τη διοχέτευση στις μάζες πρότυπων κι ιδεών που συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας νέας καταναλωτικής κουλτούρας, καλύπτοντας με χρυσόσκονη κάθε ίχνος του απολεσθέντος Πολιτισμού. Κι είναι αυτό το σύμπαν στο οποίο γεννιούνται και επιβιώνουν τύποι όπως ο Jeff Koons, με τα σκυλάκια του από μεταλλικά μπαλόνια (το “Balloon Dog” orange πουλήθηκε για 58.405.000 δολάρια), ή ο Damien Hirst στο Ηνωμένο Βασίλειο, που κάνει φέτες έναν καρχαρία σε φορμόλη και τον πλασάρει ως έργο τέχνης. Τα παραδείγματα άπειρα. Για τη μπανάνα την κολλημένη με σελοτέϊπ στον τοίχο του Art Basel Miami Beach που πουλήθηκε για 120.000 δολάρια, ή την πίκλα από berger Mcdonald που πετάχτηκε και κόλλησε στο ταβάνι της Michael Lett Gallery στο Όκλαντ της Ν. Ζηλανδίας και κοστολογήθηκε στα 6.300 δολάρια, καλύτερα να μη μιλήσω.
Επειδή όμως ο Πολιτισμός ούτε δωρίζεται ούτε παραχωρείται από κάποια αρχή αλλά γεννιέται κι η μήτρα που τον γεννά είναι η Παιδεία, προϋπόθεση για την εκμετάλλευσή του είναι η χειραγώγησή της. Κι εδώ αρχίζουνε τα δύσκολα. Γιατί καλά στη Δύση, όπου σε κάποιες χώρες το σχέδιο πλήρους χειραγώγησής της Παιδείας έχει μεγάλο ποσοστό επιτυχίας, αλλά εδώ τι γίνεται;
«Εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξε γέλασε», κατά την ρήση του Εγγονόπουλου. Εδώ μπορεί να αντιγράφουμε τη Δύση, κάπως υπερβολικά και άτσαλα μπορώ να πω, με αποτέλεσμα αυτό το πολιτισμικό μπάχαλο που μας περιβάλλει, αλλά ο στόχος, που δεν είναι άλλος απ’ το κέρδος, παραμένει ο ίδιος. Κι έτσι παρατηρείται το εξής παράδοξο. Ενώ οι πάντες, Κράτος, ντόπια οικονομική Ελίτ (ένα είδος κοτζαμπάσηδων του 21ου αιώνα, που εκτός των άλλων ελέγχει και τα ΜΜΕ) και η πανταχού παρούσα Εκκλησία, κόπτονται, όπως λένε, υπέρ μιας ανεξάρτητης κι ουσιαστικής Παιδείας, την ίδια ώρα αυτοί οι ίδιοι την υπονομεύουν. Και την υπονομεύουνε διαχρονικά προβάλλοντας “αντ’ αυτής” το δικό τους αφήγημα ‒όπως συμβαίνει και στ’ αυταρχικά καθεστώτα‒ καθώς γνωρίζουν άριστα πως η Παιδεία κι ο Πολιτισμός είναι που γαλουχούν τον “δυνάμει” εχθρό τους.
Αποτέλεσμα; Ένας λαός ημιμαθής, στην πλειονότητά του, αποχαυνωμένος θεατής της τηλεόρασης κι εξαρτημένος απ’ το κινητό του, που πόρρω απέχει από τον Πολιτισμό και ό,τι αυτός σημαίνει, εύκολα γίνεται ενεργούμενο της κάθε εξουσίας· κι αυτό είναι, απ’ ό,τι φαίνεται, το βασικό ζητούμενο στις μέρες μας.
Άρα το πρόβλημα εν τέλει είναι πολιτικό ‒με την ευρεία έννοια του όρου‒ κι η υποβάθμιση του Σύγχρονου Ελληνικού Πολιτισμού οφείλεται ουσιαστικά σε πολιτικές ενέργειες κι όχι στην ανικανότητα των επί μέρους δημιουργών. Όμως χωρίς Πολιτισμό κι η ίδια η Δημοκρατία είναι ανάπηρη· της λείπει δηλαδή ένα απ’ τα βασικά συστατικά της. Κι αυτό δεν θεραπεύεται δίχως Παιδεία ανεξάρτητη και αναβαθμισμένη, που είναι εκείνη που θα μετατρέψει σε ενεργό πολίτη τον αδιάφορο για τα κοινά· κάτι που δε συμφέρει τελικά όποιον τον ήθελε απλά ως καταναλωτή κι υπάκουο ψηφοφόρο.
ΠΟΙΟΣ ΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ; (27/04/2022)
Πόλεμος στην Ουκρανία. Οι χώρες της λεγόμενης Δύσης, με επικεφαλής τις Ηνωμένες πολιτείες της Αμερικής, στέλνουν συνέχεια εξοπλισμό στην Ουκρανία για ν’ αποκρουστεί ο εισβολέας. Οι εταιρείες κατασκευής οπλικών συστημάτων όμως δε χαρίζουν τα προϊόντα τους αλλά τα πουλάνε στις χώρες που ‒για τους δικούς τους γεωπολιτικούς και οικονομικούς λόγους‒ τα δωρίζουν στην Ουκρανία. Με άλλα λόγια, οι πολίτες των χωρών της Δύσης επωμίζονται μέρος του κόστους ενός πολέμου συμφερόντων, που δεν τους αφορά άμεσα (μειώνοντας το εισόδημά τους και τις κρατικές παροχές που δικαιούνται), ώστε οι κυβερνώντες να εμφανίζονται ως δημοκράτες, αρωγοί στο δοκιμαζόμενο Ουκρανικό λαό και υπερασπιστές του διεθνούς δικαίου. Αυτά, για να ξέρουμε τι λέμε.
ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΝΟΜΑ (24/03/2022)
Όταν το 1994, με αφορμή τον πόλεμο στη Βοσνία, έγραφα στο «Έθνος» ένα μικρό άρθρο με τίτλο “Θρίλερ”, δεν φανταζόμουν ότι 28 χρόνια μετά, εκείνο το άρθρο θα ήταν πάλι επίκαιρο. Έγραφα τότε: «Πάνω σ’ αυτή τη “συνταγή” (του θρίλερ) και με τους ίδιους κώδικες, πριν από λίγα χρόνια, κατασκευάστηκε το πρώτο τηλεοπτικό “θρίλερ” που συνεδύαζε στοιχεία θεάματος και πραγματικότητας. Εκατομμύρια τηλεθεατές σ’ όλο τον κόσμο παρακολουθούσαν τότε με κομμένη την ανάσα, σε συνέχειες, την υπερπαραγωγή «Ο Πόλεμος του Κόλπου». Πρωταγωνιστές όλοι οι “σταρ” της διεθνούς πολιτικής σκηνής, πραγματικά πυρά, θύματα που δεν ήτανε κομπάρσοι, και δράση συναρπαστική. Η οικονομική –και όχι μόνο– επιτυχία εκείνου του “θρίλερ” φάνηκε ευθύς αμέσως στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου. Οι “συμπαραγωγοί” (Αμερικανικό Πεντάγωνο και CNN) ενθουσιασμένοι από το αποτέλεσμα, και άπληστοι όπως είναι, επιχειρούν να ξαναφτιάξουν τώρα το ίδιο “θρίλερ” στη Boσνία».
Σήμερα παρακολουθούμε στις τηλεοράσεις το remake εκείνης της υπερπαραγωγής, με τίτλο “Εισβολή στην Ουκρανία”, με τους ίδιους πάνω κάτω “συμπαραγωγούς”, και με διαφορετικούς συντελεστές. Τότε ήτανε οι Αμερικάνοι που εισέβαλαν στο Ιράκ, τώρα είναι οι Ρώσοι που εισβάλλουνε στην Ουκρανία. Τότε ο “κακός” ήτανε ο Σαντάμ, τώρα ο “κακός” είναι ο Πούτιν.
Δεν ξέρω αν είχε δίκιο ο Μαρξ που έλεγε πως “Η ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα”, αλλά, στη συγκεκριμένη περίπτωση, τραγωδία και φάρσα συνυπάρχουν στο ίδιο σκηνικό καταστροφής. Τραγωδία οι νεκροί, οι τραυματίες, τα γκρεμισμένα σπίτια, οι πρόσφυγες κι η διαλυμένη οικονομία. Φάρσα, όλοι αυτοί οι ασήμαντοι που υποδύονται το ρόλο του ηγέτη, κι αποφασίζουν για τις τύχες των λαών, συμπεριλαμβανομένου και του κωμικού που ψήφισαν για Πρόεδρο οι Ουκρανοί πολίτες/τηλεθεατές, και που ο Πούτιν τον μετέτρεψε σε ήρωα.
Και μπορεί ο πόλεμος να φαίνεται ως σύγκρουση Ρωσίας Ουκρανίας αλλά, ουσιαστικά, πρόκειται για ξεκαθάρισμα λογαριασμών (όπως στη Μαφία) μεταξύ Ρωσίας απ’ τη μια κι Αμερικής και ΝΑΤΟ από την άλλη, ενώ τα blame games και τα fake news στις τηλεοράσεις ξυπνούν, εκτός των άλλων, πάθη και μίση καταχωνιασμένα στο συλλογικό υποσυνείδητο από χρόνια. Φταίει ο Πούτιν λένε οι Αγγλοαμερικάνοι, κι από κοντά το συνονθύλευμα απόψεων και συμφερόντων που αυτοαποκαλείται Ευρωπαϊκή Ένωση. Φταίνε οι Αμερικάνοι, λένε οι Ρώσοι, που προσπαθούν να φέρουνε το ΝΑΤΟ στην αυλή μας. Κυρώσεις λένε οι Αμερικάνοι ως αντίποινα, οικονομικές κυρώσεις φυσικά, όπως με την κατάργηση του αγωγού απ’ τη Ρωσία που θα ‘φερνε φυσικό αέριο στη Γερμανία. Συμφωνούνε Γερμανοί και Ευρωπαίοι με τις κυρώσεις αλλά… όχι και το αέριο! Τι θα γίνει με τις βιομηχανίες; Άσε που θα ψοφήσουνε στο κρύο. Εξαιρείται λοιπόν το αέριο απ’ τις κυρώσεις κι η Ρωσία, παρά το εμπάργκο, συνεχίζει να εισπράττει κανονικότατα 600 εκατομμύρια ευρώ την ημέρα απ’ τις χώρες της Ευρώπης. Κατάσταση surreal.
Κι επειδή όπως έλεγε κι ο Πλάτων «Δια την των χρημάτων κτήσιν πάντες οι πόλεμοι γίγνονται», δηλαδή για την κονόμα, ας δούμε με δυο λόγια και την οικονομική διάσταση του θέματος, αρχίζοντας από το ΝΑΤΟ.
Μπορεί μεν να ιδρύθηκε το 1949 (την εποχή του Ψυχρού Πολέμου) ως απάντηση στη Σοβιετική απειλή, αλλά απ’ τη στιγμή που αυτή έπαψε να υπάρχει από το 1991, θεωρητικά δεν έχει λόγο ύπαρξης. «Κλινικά νεκρό» το είχε χαρακτηρίσει ο Μακρόν αλλά οι Αμερικάνοι διαφωνούν. Γιατί αν διαλυθεί το ΝΑΤΟ χάνονται αγορές. Ορίστε που με την ευκαιρία του πολέμου, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ‒μέλη του ΝΑΤΟ‒ ολοένα και ζητάνε νέα όπλα απ’ την κυβέρνηση των ΗΠΑ και τις αμερικάνικες εταιρίες. Η εισβολή στην Ουκρανία ήταν μια ευκαιρία για επίδειξη νέων μοντέλων οπλικών συστημάτων (κάτι σαν πασαρέλα δηλαδή), όπου τα περισσότερα είναι αμερικάνικα. Κι ενώ το αφυπνισμένο ΝΑΤΟ ζητά από τα μέλη του ένα ελάχιστο 2% του ΑΕΠ τους σε εξοπλισμούς, νάσου κι η Γερμανία που επανεξοπλίζεται μετά από εβδομήντα εφτά χρόνια (με το ιλιγγιώδες ποσό των εκατό δισεκατομμυρίων ευρώ), με ό,τι και αν μπορεί να σημαίνει αυτό για το εγγύς μέλλον.
Ποιοι θα είναι τώρα οι κερδισμένοι του πολέμου οικονομικά; Κατ’ αρχάς οι εταιρείες πετρελαίου και ενέργειας της Δύσης (που πουλάνε πιο ακριβά), καθώς και οι εταιρείες παραγωγής οπλικών συστημάτων. Χώρες παραγωγής κι εξαγωγής μεγάλων ποσοτήτων σιτηρών (όπως οι χώρες της Νοτίου Αμερικής) θα δουν τα κέρδη τους ν’ αυξάνονται θεαματικά. Κερδισμένοι μακροπρόθεσμα θα ‘ναι κι οι Ουκρανοί ολιγάρχες (που μόλις άκουσαν την πιθανότητα εισβολής το σκάσαν πρώτοι με τα ιδιωτικά τους jet), αφού οι εταιρείες τους θα αναλάβουν, μετά το τέλος του πολέμου, την ανοικοδόμηση της χώρας. Στους κερδισμένους βέβαια πρέπει να συμπεριληφθούν κι οι φορολογικοί παράδεισοι, καθώς τεράστιες ποσότητες μαύρου χρήματος έχουνε ήδη εξαχθεί, και θα συνεχίσουν να εξαγονται, κι από τις δύο εμπόλεμες χώρες, και όχι μόνο. Κερδισμένη και η Τουρκία, με την πάντα έξυπνη εξωτερική της πολιτική (όχι σαν κι εμάς), που εκτός από το ρόλο του διαμεσολαβητή που προσπαθεί να παίξει, θα δει και τα ταμεία της να γεμίζουν με δολάρια απ’ τους Ρώσους τουρίστες που δεν θα έρθουν φέτος στην Ελλάδα. Ανάμεσα στους κερδισμένους πρέπει να βρίσκονται τα τηλεοπτικά κανάλια που μεταδίδουν live εικόνες του πολέμου, κερδίζοντας μεγάλο μέρος της διαφημιστικής πίτας, καθώς και οι εταιρείες παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών, που θα ‘χουν θέματα για τα επόμενα είκοσι χρόνια. Τέλος, πολλαπλά κερδισμένες θα είναι οι μεγάλες εταιρείες της Silicon Valley, και τα αφεντικά τους, όσο γίνεται φανερό ‒και λόγω του πολέμου‒ πως έχουμε περάσει σε μια άλλη εποχή, όπου η υψηλή τεχνολογία είναι απαραίτητη στη ζωή μας.
Όλα αυτά βεβαίως, εφόσον η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει και δεν επικρατήσουν οι σύγχρονοι Dr. Strangelove, που δυστυχώς είναι αρκετοί. Οπότε, αν γίνει κάτι τέτοιο και ξεσπάσει ο Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος……
ΓΥΝΑΙΚΟΚΤΟΝΙΑ (22/01/2022)
Όταν μονάχα μέσα σ’ ένα χρόνο (2021), στην Ελλάδα του 21ου αιώνα μετράμε δεκαεφτά γυναικοκτονίες, αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να μας προβληματίσει. Είναι συνέπεια μιας ανδροκρατούμενης και πατριαρχικής κοινωνίας, όπου στην οικογένεια ο άνδρας (σύζυγος, πατέρας ή αδελφός) υπερέχει της γυναίκας, την οποία θεωρεί ως κτήμα του, όπως το σπίτι του ή το χωράφι του, και γι’ αυτό την κάνει ό,τι θέλει; Είμαστε μια κοινωνία ρατσιστική, όπου η γυναίκα θεωρείται είδος κατώτερο κι ευτελές και γι’ αυτό αναλώσιμο; Είμαστε μια κοινωνία όπου η γυναίκα, μαζί με όλα τ’ άλλα, εκλαμβάνεται κι ως ένα είδος “δοχείου ηδονής”; Είμαστε μια κοινωνία που, παρά τα διακόσια χρόνια που έχουν περάσει από την Επανάσταση του ‘21, δεν έχουμε αποκοπεί ακόμα από την κουλτούρα της Τουρκοκρατίας;
Επειδή όλα αυτά ισχύουν, για μεγάλο μέρος του πληθυσμού, εύλογα τίθεται το ερώτημα: ποια θα μπορούσε να θεωρηθεί ως βασική αιτία που τα προκαλεί, από πού πηγάζουν; Απαντήσεις του τύπου φταίει η παράδοση και η γενική αναγνώριση της υπεροχής του άνδρα έναντι της γυναίκας, έτσι γενικώς και αορίστως, φταίει η δομή της οικογένειας όπου κουμάντο κάνει ο πάτερ φαμίλιας, η φταίει το ταπεραμέντο της φυλής που κάνει οξύθυμους τους άνδρες, δε νομίζω ότι είναι ικανοποιητικές. Αν κάπου θα ‘πρεπε να αναζητηθεί η πραγματική αιτία, αυτή, κατά τη γνώμη μου, είναι γενικά η θρησκεία και ιδιαίτερα για την Ελλάδα ο Χριστιανισμός. Ο Χριστιανισμός που εξυψώνει διαχρονικά τον άνδρα και υποβαθμίζει τη γυναίκα. Τα παραδείγματα άπειρα.
Ήδη στην Παλαιά Διαθήκη ‒απ’ όπου και γεννήθηκε ο Χριστιανισμός‒ ο Θεός/άνδρας κατασκευάζει έναν άλλο άνδρα, τον Αδάμ, απ’ την πλευρά του οποίου δημιουργείται ως θηλυκός κλώνος η Εύα, η γυναίκα, η οποία, εκτός των άλλων, πάντα κατά την Παλαιά Διαθήκη, είναι και η αιτία της εκδίωξης του ζεύγους των πρωτόπλαστων απ’ τον Παράδεισο· «ἡ γυνή, ἣν ἔδωκας μετ᾿ ἐμοῦ, αὕτη μοι ἔδωκεν ἀπὸ τοῦ ξύλου, καὶ ἔφαγον»(1) κλαψουρίζει για να δικαιολογηθεί ο Αδάμ, κι ο Θεός, τιμωρός ως συνήθως, καταριέται τη γυναίκα λέγοντας «πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν στεναγμόν σου· ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα,» ενώ δεν παραλείπει να προσθέσει πως «καὶ πρὸς τὸν ἄνδρα σου ἡ ἀποστροφή σου, καὶ αὐτός σου κυριεύσει»(2). Ουσιαστικά δηλαδή το περιβόητο “προπατορικό αμάρτημα” ‒που για να εξαλειφθεί χρειάζεται η βάπτιση‒ το φορτώνεται η γυναίκα.
Οι συγγραφείς της Παλαιάς Διαθήκης ‒όλοι άνδρες βεβαίως‒ έχουν αναγάγει τον άνδρα ως μοναδική αρχή στο κοινωνικό μοντέλο που επεξεργάστηκαν, χωρίς ν’ αφήνουν κανένα περιθώριο ενεργού συμμετοχής της γυναίκας, πέρα από την τεκνοποιία· κι αυτή κατ’ απαίτηση του άνδρα φυσικά. Η Παλαιά Διαθήκη είναι γεμάτη από ανδρικά πρότυπα, όπως οι Μωυσής, Δαυίδ, Σολομών κ. ά., που εξυμνούνται ανά τους αιώνες και στις τρεις θρησκείες που έχουν τον ίδιο Πατριάρχη, τον Αβραάμ. Ανάλογη η κατάσταση και στην Καινή Διαθήκη, όπου η Παναγία, ως “παρένθετη μητέρα” ‒όπως θα λέγαμε σήμερα‒ και κατ’ εντολή του Θεού/άνδρα, «τίκτει» τον Υιόν Του (άνδρα επίσης) «γεννηθέντα ου ποιηθέντα». Το ότι ο Θεός είναι άνδρας, θεωρείται ως δεδομένο, τόσο στο Σύμβολο της Πίστεως, όπου γίνεται σαφές πως αναφέρεται «εις έναν Θεό, Πατέρα Παντοκράτορα» όσο και στο γνωστό σε όλους «Πάτερ ημών». Στη Βυζαντινή αγιογραφία ή την Αναγεννησιακή ζωγραφική εικονογραφείται ο Θεός ως άνδρας ηλικιωμένος με λευκά γένια και μαλλιά. Για τους Χριστιανούς όλου του κόσμου τόσο ο Θεός είναι άνδρας, όσο και ο Υιός του. Άνδρες οι δώδεκα Απόστολοι, άνδρες κι οι πρωταγωνιστές των Ευαγγελίων, και, με την εξάπλωση της νέας θρησκείας, όλοι οι ιερείς, τουλάχιστον της Ορθόδοξης εκκλησίας, είναι μόνο άνδρες, όπου ο επικεφαλής τους αποκαλείται και Πατριάρχης.
Ακολουθεί ο “θεωρητικός”, θα λέγαμε, του Χριστιανισμού, ο Απόστολος Παύλος, που βάζει τελεία και παύλα στην όποια αμφισβήτηση της υπεροχής του άνδρα. Ενδεικτικά αναφέρω την προς Κορινθίους επιστολή του όπου γράφει: «οὐ γάρ ἐστιν ἀνὴρ ἐκ γυναικός, ἀλλὰ γυνὴ ἐξ ἀνδρός· καὶ γὰρ οὐκ ἐκτίσθη ἀνὴρ διὰ τὴν γυναῖκα, ἀλλὰ γυνὴ διὰ τὸν ἄνδρα»(3), ξεκαθαρίζοντας defacto μια σχέση ιδιοκτησίας, ενώ στην προς Εφεσίους επιστολή του γίνεται πιο σαφής γράφοντας «Αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ὑποτάσσεσθε ὡς τῷ Κυρίῳ, ὅτι ὁ ἀνήρ ἐστι κεφαλὴ τῆς γυναικὸς, ὡς καὶ ὁ Χριστὸς κεφαλὴ τῆς ἐκκλησίας, καὶ αὐτός ἐστι σωτὴρ τοῦ σώματος. ἀλλ’ ὥσπερ ἡ ἐκκλησία ὑποτάσσεται τῷ Χριστῷ, οὕτω καὶ αἱ γυναῖκες τοῖς ἰδίοις ἀνδράσιν ἐν παντί. (…) ἡ δὲ γυνὴ ἵνα φοβῆται τὸν ἄνδρα.»(4)
Πάνω σ’ αυτές τις αρχές εδραιώθηκε, στη διάρκεια δυο χιλιάδων ετών Χριστιανισμού, η νοοτροπία του Χριστιανού πιστού ‒ή οπαδού αν προτιμάτε‒ για τη σχέση άντρα/αφέντη και γυναίκας υπό τον άνδρα. Κι είναι αυτή η ίδια νοοτροπία που τη συναντάμε απ’ το Μεσαίωνα και τη μαρτυρική καύση των γυναικών/μαγισσών από την Ιερά Εξέταση (με τους άνδρες ιεροεξεταστές), ως το ελληνικό δημοτικό τραγούδι του Μενούση που έτσι, μεθυσμένος, γιατί η γυναίκα του έπλυνε το μαντήλι ενός άλλου άντρα «πάει την έσφαξε».
Αν και το θέμα είναι σοβαρό και αρκετά περίπλοκο για ν’ αναλυθεί στις δυο αράδες μιας ιστοσελίδας, θα ήθελα, αν μπορώ να συνεισφέρω κάπως στην όποια “επιστημονική” έρευνα πάνω στο φαινόμενο των γυναικοκτονιών ‒χωρίς να έχω και κάποια ανάλογη ιδιότητα‒ να επισημάνω με τα παραπάνω το ρόλο του Χριστιανισμού, και της αντίστοιχης εκκλησίας, στη διαμόρφωση της σύγχρονης ανδροκρατούμενης κοινωνίας.
_____________________________________________________________
(1) Γεν. 3-12
(2) Γεν. 3-16
(3) Α Κορ. 11,8 & 11,9)
(4) Προς Εφεσίους, 5: 22-33)
ΩΣ ΕΔΩ ΚΑΛΑ (05/12/2021)
Το ανέκδοτο παλιό και γνωστό. Ένας που πέφτει από τον 65ο όροφο ενός ουρανοξύστη όταν προσπερνάει τον 30ο μονολογεί ευχαριστημένος: “ως εδώ καλά…”.
Αυτό το “ως εδώ καλά…” του ανεκδότου, φέρνει συνειρμικά στο νου το σήμερα και την ανέμελη συμπεριφορά πολλών, με την αδιαφορία απέναντι στο φαινόμενο της πτώσης των πάντων.
“Ως εδώ καλά” λοιπόν, τι; Η φτώχια κι η απληστία των ολίγων; Ο εκφασισμός μεγάλου μέρους της κοινωνίας; Η παγκοσμιοποίηση; Οι παντός είδους πόλεμοι; Τα κύματα των προσφύγων; Η περιθωριοποίηση του πολιτισμού κι η επικράτηση των σκουπιδιών της τηλεόρασης; Η άγνοια κι η εξάρτηση απ’ το κινητό; Τα παραμύθια της θρησκείας; Η λήθη στο παρελθόν; Η ενημέρωση στα χέρια των μαφιόζων; Ο διχασμός της κοινωνίας; Η βία σ’ όλες της τις μορφές; Ο κατάλογος μακρύς και η απόσταση απ’ το αναπόφευκτο μικρή.
Δεν ξέρω αν ο άνθρωπος του ανεκδότου παραπάτησε κι έπεσε ή αν τον έσπρωξαν. Το βέβαιο είναι πάντως πως ο σημερινός άνθρωπος αυτοκτονεί. Αυτοκτονεί, πέφτοντας στο κενό, ενώ συνεχίζει να χαζεύει στο κινητό του. Αυτοκτονεί, την ώρα μάλιστα που η παγκόσμια κοινότητα βιώνει την κλιματική κρίση ‒απόρροια της απληστίας των ολίγων‒ και τις συνέπειες μιας πανδημίας. Αυτοκτονεί γιατί απλά έχει αποβλακωθεί!
ΚΑΤΑΘΕΣΗ ΜΝΗΜΗΣ 1 (26/09/2021)
Η τηλεοπτική κάλυψη του προσκυνήματος, από χιλιάδες κόσμου, της σωρού του Μίκη Θεοδωράκη, στάθηκε αφορμή και για την έμμεση αυτοπροβολή ορισμένων. Πολιτικοί απ’ όλες τις παρατάξεις ‒ακόμα και της ακροδεξιάς‒ καλλιτέχνες, άνθρωποι των γραμμάτων και της διανόησης “παντός καιρού”, κι ένα σωρό άλλοι, εμφανίζονταν στα κανάλια όπου ο καθένας είχε να πει και κάτι που, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, κατέληγε στην προσωπική του σχέση με τον θανόνταꞏ αληθινή ή όχι. «Δρυός πεσούσης, πας ανήρ ξυλεύεται» που θα ‘λεγε κι ο Μένανδρος.
Τώρα που καταλάγιασε ο κουρνιαχτός της δημοσιότητας κι έπαψε να ακούγεται απ’ το πρωί ως το βράδυ σε κανάλια και ραδιόφωνα το «Άξιον εστί», τώρα που, για άλλη μια φορά, ο εκκλησιαστικός μεσαίωνας βρήκε ευκαιρία να κάνει αισθητή την παρουσία του, θέλω να καταθέσω εδώ τη δική μου σχέση με τον Μίκη που έχει να κάνει με άλλη μια ταινία μου (από τις τρεις) που δε γυρίστηκε ποτέ, με τίτλο «Τα Τραγούδια της Σκλαβωμένης Πατρίδας». Κι αυτό όχι για άλλο λόγο, παρά μονάχα σαν στοιχείο για τον μελλοντικό ερευνητή.
Το σενάριο, γραμμένο με λόγο ποιητικό ‒κάτι σαν δημοτικό τραγούδι‒ είναι η αφήγηση ενός πλανόδιου, τυφλού τραγουδιστή που εξιστορεί τα πάθη και τις συμφορές που βίωσαν οι έλληνες απ’ την κατάκτηση της χώρας τους από κουρσάρους, τούρκους και κοτζαμπάσηδες, μέχρι τις μέρες πριν την επανάσταση.
Το διάβασε ο Μίκης, του άρεσε, κι ενδιαφέρθηκε να γράψει τη μουσική· κυρίαρχο και βασικό στοιχείο της ταινίας. Όμως, παρά το ότι μια ταινία με μουσική Θεοδωράκη είχε, εκείνο τον καιρό, έναν ακόμη λόγο για συμμετοχή σε διάφορα μεγάλα Φεστιβάλ ή και να κάνει διεθνή καριέρα, παρά το ενδιαφέρον του Σερβικού Κέντρου Κινηματογράφου για ένα θέμα “Πανβαλκανικό”, και το ότι η προηγούμενη δουλειά μου ήταν εγγύηση για το αποτέλεσμα, το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου αρνήθηκε τη συμμετοχή του «λόγω ανειλημμένων ήδη υποχρεώσεων» όπως απάντησε στο αίτημά μου. Μια κι έτυχε λοιπόν να ζω σε χώρα ημετέρων και λογοκριτών, όπου η Τέχνη είτε διώκεται ή απλά περιθωριοποιείται, η πιθανότητα παραγωγής της ταινίας ήταν βέβαιο πως ματαιώθηκε οριστικά. Κι ας ήταν έτοιμες μέχρι και οι μακέτες κοστουμιών απ’ τη ζωγράφο Τζούλια Ανδρειάδου, που δείγμα τους παραθέτω .
Κι όταν κάποια στιγμή ο Μίκης με πήρε στο τηλέφωνο λέγοντάς μου «έλα στο Παρίσι να γράψουμε τη μουσική» εγώ αναγκάστηκα να του εξηγήσω πως δεν υπήρχε λόγος να γραφτεί η μουσική για μια ταινία που δεν θα πραγματοποιηθεί ποτέ.
Κι έτσι, έληξε άδοξα η μοναδική πιθανότητα συνεργασίας μου με τον Μίκη Θεοδωράκη.
COVID-19 (01/05/2020)
Μαζί με τον κορονοϊό, τα χιλιάδες θύματα, και τον αποκλεισμό στα σπίτια, έχουμε κι αρκετούς (πολιτικούς, οικονομολόγους, λοιμωξιολόγους, σχολιαστές της τηλεόρασης ή του ραδιοφώνου, δημοσιογράφους κλπ), που ανάλογα με την πολιτική τους θέση, την κοινωνική τους ευαισθησία ή τα προσωπικά τους συμφέροντα, ευαγγελίζονται διαρκώς το ότι «ο κόσμος δεν θα είναι ίδιος μετά τον κορονοϊό».
Ωραίο ακούγεται αλλά τι σημαίνει; Δεν θα είναι ίδιος με το χθες; με το προχθές; Με τι; Δε λένε. Ο καθένας φαίνεται να εννοεί και κάτι διαφορετικό. Ας πούμε όμως ότι οι πιο πολλοί αναφέρονται στον οικονομικό τομέα ‒μια και οι κοινωνίες του λεγόμενου “αναπτυγμένου” κόσμου έχουν θεοποιήσει την οικονομία‒ όπου, σ’ αυτή την περίπτωση, οι περισσότεροι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα πράγματα θα ‘ναι χειρότερα, μ’ ένα αναμενόμενο παγκόσμιο κραχ σαν αυτό του ’30, και διαφωνούνε μόνο ως προς την καμπύλη ανάκαμψης. Αυτό όμως δε σημαίνει πως «ο κόσμος δεν θα είναι ίδιος μετά τον κορονοϊό». Και το λέω αυτό γιατί, εκτός από την καθημερινότητα, όπου θα προκύψουν αναπόφευκτα πολλές ανακατατάξεις, κυρίως λόγω φτώχιας κι ανεργίας, από την άλλη θα συνεχίσουν να υπάρχουν ‒ανεξάρτητα απ’ οποιονδήποτε κορονοϊό‒ κάποιες θα έλεγα “παγκόσμιες σταθερές”, που επιδρούν διαχρονικά επάνω στη ζωή μας και την επηρεάζουν. Αυτές είναι που θα βρίσκουμε διαρκώς μπροστά μας, είτε με κορονοϊό είτε χωρίς.
Κλιματική αλλαγή: Συνέπεια της ανθρώπινης αλαζονείας απέναντι στη Φύση και της απληστίας μιας ολιγαρχίας του πλούτου, αυτή η “σταθερά” ήρθε για να μείνει, συνεχίζοντας νομοτελειακά το έργο της· εκτός απροόπτου.
Καπιταλισμός: Για όσους φαντασιώνονται το θάνατό του, μετά τον κορονοϊό, καλό είναι να ‘χουν υπόψη τους ότι ο καπιταλισμός είναι πολύ σκληρός για να πεθάνει. Θα τα παίξει όλα για όλα για να επιβιώσει, μέχρι και την κατάλυση της δημοκρατίας· αυτής που έχουμε εν πάση περιπτώσει. Δεν θα ‘ναι άλλωστε η πρώτη φορά που θα το κάνει. Τα μέτρα αντιμετώπισης του covid-19 (απαγόρευση κυκλοφορίας, εγκλεισμός στο σπίτι, αστυνομοκρατία, παραπληροφόρηση κλπ.) έχουν δημιουργήσει ‒άθελα θέλω να πιστεύω‒ τις αναγκαίες προϋποθέσεις για ένα τέτοιο εγχείρημα.
Παγκόσμιο χρέος: Στο 322% του παγκόσμιου ΑΕΠ ή στα 253 τρισεκατομμύρια δολάρια (Η Καθημερινή 28/04/2020) αυτή η παραπαίουσα “σταθερά”, είναι εν τέλει μια παγκόσμια φούσκα αποδεκτή τόσο από δανειστές όσο και από δανειζόμενους.
Εκκλησία: Το ιερατείο της διαδίδει ψευδώς, επί αιώνες, πως εκπροσωπεί τον Θεό επί της γης, και στο όνομά του έχει διαπράξει πλήθος εγκλημάτων παγκοσμίως. Αυτή λοιπόν η “σταθερά”, είναι η μόνη που προσμένει να ωφεληθεί απ’ τον κορονοϊό. Ένα τρομοκρατημένο απ’ την πανδημία “ποίμνιο” είναι πάντα εύκολη λεία.
Ανθρώπινη βλακεία: Μια “παγκόσμια σταθερά” χωρίς πρόσθετα σχόλια.
Επιμύθιο: Αν αποσταθεροποιηθεί κάποια απ’ αυτές τις “σταθερές”, τότε πραγματικά ο κόσμος δεν θα είναι ίδιος την επομένη, καθώς οι επιπτώσεις θα ‘ναι κοσμογονικές.
————————-
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΣΕΙΣ (22/12/2019)
Τετάρτη 18/12/2019. Χαράματα. Η αστυνομία κάνει έφοδο στο σπίτι ενός φιλήσυχου πολίτη στο Κουκάκι. Τα γεγονότα είναι γνωστά. Ξυλοδαρμός του ιδιοκτήτη και των παιδιών του, σύλληψη και μεταφορά με χειροπέδες στη ΓΑΔΑ για τα περαιτέρω, βία και χυδαιότητα. Ακόμα ένα σύμπτωμα αυθαιρεσίας και φασιστικής νοοτροπίας της αστυνομίας απ’ τα πολλά των τελευταίων μηνών.
Την ίδια μέρα, το απόγευμα, κατά περίεργη σύμπτωση, η εισαγγελέας της έδρας στη δίκη της Χρυσής Αυγής προτείνει την απαλλαγή όλων των υπόδικων μελών της, πλην ενός. Μια πρόταση που υποδηλώνει ένα ακόμα σύμπτωμα ευτελισμού και απαξίωσης του θεσμού της Δικαιοσύνης, απ’ τις εκατοντάδες ‒δυστυχώς‒ στη σύγχρονη ιστορία του.
Εν κατακλείδι; Με πλήθος από ανάλογες συμπτώσεις και συμπτώματα, που παραπέμπουν σε ημέρες χούντας ή κι εμφυλίου ακόμα, ο εκφασισμός της ελληνικής κοινωνίας είναι πλέον θέμα χρόνου. Έτσι κι αλλιώς κυβέρνηση και φιλικά της ΜΜΕ κάνουν ότι μπορούν προς αυτή την κατεύθυνση, την ώρα που η ίδια η κοινωνία αδρανεί· όταν δεν επιχαίρει.
ΠΟΙΟΣ ΛΑΟΣ 2 (04/06/2019)
Σε μια εποχή όπου τα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και το ψηφιακό της είδωλο είναι δυσδιάκριτα, αναμενόμενο είναι κι η διαστρωμάτωση της κοινωνίας να μην είναι πια τόσο ξεκάθαρη όπως ήταν παλιά. Στη χώρα μας δε, όπου ποτέ δεν υπήρξε σαφής διαχωρισμός κοινωνικών τάξεων με την έννοια που υπήρξε στις άλλες καπιταλιστικές χώρες, τα πράγματα είναι ακόμα πιο περίπλοκα. Κι αυτό γιατί οι πολιτικοοικονομικές συμμαχίες που ελέγχουν τις πιο πολλές μεταπολεμικές κυβερνήσεις, έχουν καταφέρει, μέσα απ’ τη χειραγώγηση της παιδείας και των media, με αρωγό την εκκλησία, να δημιουργήσουν σύγχυση ως προς την κοινωνική διαστρωμάτωση. Αν έλεγα λοιπόν πως ζούμε σήμερα σε μια “αταξική” κοινωνία, δε θα ‘μουν και πολύ μακριά απ’ την πραγματικότητα. Όχι πως πάψαν ξαφνικά να υπάρχουν πλούσιοι και φτωχοί, αλλά έχουν αλλάξει οι προδιαγραφές. Υπό το πρίσμα αυτής της “πολιτικής” διαπίστωσης λοιπόν, η εικόνα του ελληνικού λαού στις μέρες μας, όπως διαγράφεται μέσα από τις πράξεις και τη συμπεριφορά του είναι, κατά τη γνώμη μου, η ακόλουθη.
Χριστιανοί Ορθόδοξοι οι έλληνες, με πλήθος παγανιστικά κατάλοιπα που αγνοούν, επιρρεπείς σε μύθους (θρησκευτικούς, εθνικούς, της τηλεόρασης ή των πολιτικών), κι εύπιστοι σε μια φαλκιδευμένη Ιστορία που τους σερβίρει ανενδοίαστα το σύστημα επί χρόνια, διακατέχονται επίσης κι από ένα έντονο συναίσθημα φόβου. Ενός φόβου βαθύτατου, θρεμμένου με καταπιέσεις κι ανασφάλειες αιώνων, ενός φόβου μπρος στο άγνωστο και το διαφορετικό, ενός φόβου απέναντι στο ξένο, ενός φόβου για την απώλεια κεκτημένων αγαθών, ενός φόβου για την ημέρα της Κρίσεως, και τέλος ενός φόβου θανάτου. Κι είναι αυτός, ο φόβος, που επηρεάζει τις πολιτικές επιλογές ενός ολόκληρου λαού, αιτιολογεί τις μεταφυσικές ανησυχίες του (θρησκεία, άγιοι της μόδας, θαύματα, χαρτομαντεία, αστρολογία, καφετζούδες κ.ά.), και επιδρά στην εν γένει ψυχοσύνθεσή του. Με νοοτροπία ραγιά απέναντι στην εξουσία, οι νεοέλληνες νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους και το εύκολο ‒και όχι αναγκαστικά έντιμο‒ χρήμα. Ρατσιστές, ομοφοβικοί, ευθυνόφοβοι, κρυψίνοες κι ημιμαθείς, νομίζουν πως τα ξέρουν όλα κι έχουνε την πεποίθηση πως για τα πάντα φταίνε οι άλλοι. Κι ενώ θέλουν να εμφανίζονται ως δημοκράτες, συχνά συμπεριφέρονται ως κοινοί φασίστες, ιδιαίτερα στους μετανάστες. Αξίες που τους διαφοροποιούσαν κάποτε σε σύγκριση μ’ άλλους λαούς (έφεση στη γνώση, τόλμη, ανήσυχο πνεύμα, αγάπη για την ελευθερία, οικογενειακός ιστός, αλληλεγγύη, φιλοξενία κλπ.) ή βρίσκονται σ’ αναστολή ή έχουν αντικατασταθεί από άλλες, πιο πρακτικές (καλύτερο αυτοκίνητο, πισίνα, κινητό τελευταίας τεχνολογίας, καταθέσεις στο εξωτερικό, σκάφος, διακοπές στη Μύκονο κλπ.). Προσθέστε τώρα σ’ όλα αυτά και το επίρρημα “δήθεν” κι η εικόνα θα είναι πλήρης. Οι δήθεν μορφωμένοι, οι δήθεν προοδευτικοί, οι δήθεν δημοκράτες, οι δήθεν μοντέρνοι, οι δήθεν celebrities, οι δήθεν επιχειρηματίες, οι δήθεν επαναστάτες, οι δήθεν αναρχικοί, οι δήθεν πολιτικοί, οι δήθεν συνδικαλιστές, οι δήθεν λογοτέχνες, οι δήθεν καλλιτέχνες, οι δήθεν δημοσιογράφοι, οι δήθεν θρησκευόμενοι ή οι δήθεν πατριώτες, αποτελούν ένα μεγάλο τμήμα του λαού που προσπαθεί να πείσει για κάτι που δεν είναι. Και όλα αυτά αφορούν τους πάντες. Απ’ τους πληβείους της παραγκωνισμένης περιφέρειας μέχρι αυτούς που αποτελούν τη λεγόμενη “ελίτ”, κι απ’ τους “νοικοκυραίους” (όρος που παλιά περιέγραφε τους οπαδούς του «Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια») μέχρι εργάτες κι αυτοαπασχολούμενους με καταναλωτικά δάνεια, χρέη στις τράπεζες, εξοχικό, κι αδήλωτες εισπράξεις στην εφορία. Κι από κοντά, ένα άλλο μέρος του λαού που αποτελείται από άτομα με νοοτροπία λούμπεν. Εδώ συνωστίζονται, λαμόγια, επίορκοι δημόσιοι υπάλληλοι, αργυρώνητοι δικαστές, καναλάρχες, δημοσιογράφοι παντός καιρού, τηλεπερσόνες, φανατισμένοι χούλιγκαν, μέλη παραθρησκευτικών οργανώσεων, “ελληναράδες”, ψηφοφόροι της Χρυσή Αυγής, βίζιτες, τοκογλύφοι, ένα μέρος των λεγόμενων ρομά, ναρκέμποροι, κι ένα σωρό άλλοι “έλληνες πολίτες”!
Συμπέρασμα; Αυτός ο ελληνικός λαός, στην πλειονότητά του, έχει περάσει προ πολλού σε φάση παρακμής. Οι διάφοροι διεθνείς δείκτες, που κατατάσσουν την Ελλάδα στις τελευταίες θέσεις ως προς την πρόοδο και στις πρώτες στη διαφθορά, συνηγορούν σ’ αυτό. Συμπληρωματικά θα έλεγα ότι το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών για την ευρωβουλή και την τοπική αυτοδιοίκηση, απλά επικυρώνει την θεωρία της πτώσης, καθώς ο εν λόγω λαός αποφάσισε να στείλει στην ευρωβουλή, έναν τηλεφασίστα που πουλάει αυθεντικές επιστολές του Ιησού (χωρίς καμιά αντίδραση της εκκλησίας ή του ΕΣΡ) κι έναν υπόδικο νεοναζί με απαγόρευση εξόδου από τη χώρα. Στη δε αυτοδιοίκηση ‒με αποχή 60%‒ εκλέχτηκε ως περιφερειάρχης Αττικής κάποιος που, εκτός των άλλων, θεωρείται, και δικαίως, ως η επιτομή του κιτς. Κατά τα άλλα, και πάντα μέσ’ στο πνεύμα του καλλιεργημένου από τα media μίσους, στις επικείμενες εθνικές εκλογές είναι πολύ πιθανόν το ότι ο λαός θα επιλέξει ως κυβέρνηση αυτούς τους ίδιους που τον οδήγησαν στη χρεοκοπία και στη μιζέρια.
Ύστερα απ’ όλα αυτά, το λογικό κι αναμενόμενο ερώτημα είναι: «Μα καλά, έτσι είναι όλοι οι έλληνες, δεν υπάρχουν εξαιρέσεις;» Η απάντηση είναι «ναι» υπάρχουν, βεβαίως και υπάρχουν· κι ευτυχώς που υπάρχουν. Αλλά αποτελούν μειοψηφία. Θα τους ονόμαζα ασυμβίβαστους ή απροσάρμοστους, αλλά και στις δυο περιπτώσεις ελλοχεύει ο κίνδυνος της παρερμηνείας. Καλύτερα να τους περιγράψω ως υπεύθυνους πολίτες. Αυτό αρκεί. Χαρτογραφώντας ετούτη την ενότητα, ανακαλύπτουμε ανάμεσά τους σκεπτόμενους ανθρώπους, ανεξάρτητα από οικονομική δυνατότητα, τίτλους ή κρατική αναγνώριση, πραγματικούς καλλιτέχνες ‒που οι πιο πολλοί βρίσκονται στο περιθώριο‒ αστούς “παλαιάς κοπής”, καθηγητές ανώτατων σχολών, διανοούμενους, δημόσιους υπάλληλους με ήθος, εργάτες με άποψη και χωρίς κομματική ταυτότητα, ελεύθερους επαγγελματίες, ευαισθητοποιημένα άτομα απέναντι στη δυστυχία του άλλου, δάσκαλους ή γιατρούς στην επαρχία, οργανωμένα μέλη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, και μη προνομιούχους γενικά.
Αυτή, με λίγα λόγια, είναι η προσωπική μου άποψη για τον ελληνικό λαό του σήμερα. Σίγουρα θα υπάρξουν αρκετοί που θα διαφωνήσουν, αλλά η πραγματικότητα μάλλον με δικαιώνει. Όποιος έχει μάτια βλέπει.
ΠΟΙΟΣ ΛΑΟΣ 1 (19/05/2019)
2019. Χρονιά εκλογών. Ο λαός στα πάνω του. Όλα τα κόμματα τον κανακεύουν για να κερδίσουν μια ψήφο του κι εκείνος βαυκαλίζεται με την ιδέα πως είναι ρυθμιστής των εξελίξεων. Στην πραγματικότητα όμως, πολιτικά αν το δει κανείς, οι έλληνες δε φαίνεται να έχουν αναπτύξει και πολύ την έννοια του υπεύθυνου πολίτη. Παράδειγμα οι τελευταίες εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015, που απ’ το σύνολο των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους το 43,84% δεν πήγε καν να ψηφίσει. Ακόμα κι αν μερικοί δεν ήτανε εδώ ‒κυρίως λόγω brain drain‒ πάνω από τριάμισι εκατομμύρια έλληνες πολίτες αδιαφόρησαν εντελώς για το ποιοι θα ‘ναι στην κυβέρνηση και ποιοι θ’ αποφασίζουν για λογαριασμό τους. Ύστερα βέβαια ζητάνε και τα ρέστα, κι ανάλογα με τα προσωπικά τους συμφέροντά ‒και μόνο μ’ αυτά‒ συντάσσονται με ένα κόμμα της αντιπολίτευσης, φανατίζονται, κατεβαίνουν σε απεργίες και διαδηλώσεις, κλείνουν δρόμους και σύνορα, και συγκρούονται με την αστυνομία. Κάπως έτσι άλλωστε υποδαυλίζεται κι ο διχασμός· παμπάλαιο κουσούρι του ελληνικού λαού που λες και το ‘χει μεσ’ στο DNA του. Εμείς κι οι απέναντι. «ὁ μὴ ὢν μετ’ ἐμοῦ κατ’ ἐμοῦ ἐστι»(1) που λέει και το ευαγγέλιο. Άσε που απ’ όσους πήγαν να ψηφίσουν οι τετρακόσιες χιλιάδες περίπου ψήφισαν Χρυσή Αυγή, στέλνοντας στη Βουλή ‒για πρώτη φορά στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης‒ ένα νεοναζιστικό κόμμα.
Πριν πάμε παρακάτω όμως θα πρέπει, κατά κάποιο τρόπο, να επαναπροσδιορίσουμε γενικά την έννοια “λαός” χωρίς κοινότοπους βερμπαλισμούς και τετριμμένα τσιτάτα. Ερώτημα πρώτο λοιπόν: Τι σημαίνει λαός;
Από μια πρόχειρη έρευνα στα λεξικά, όπου σε ένα αναφέρεται σα «σύνολο ανθρώπων που αποτελούν ενότητα με βάση ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά ή συνεκτικά στοιχεία (…) οι κάτοικοι μιας χώρας, πόλης, περιοχής· πληθυσμός»(2), στο άλλο σαν «μέλη μιας οργανωμένης (με νόμους) κοινωνίας, πολίτες»(3) και σ’ ένα τρίτο ότι πρόκειται για «το σύνολο των φυσικών προσώπων που έχουν την ιθαγένεια ενός κράτους, ανεξάρτητα από γλώσσα, θρησκεία, εθνικότητα, φύλο, ηλικία κλπ.,»(4), προκύπτει ότι λαός είναι το πλήθος. Το πλήθος κι όχι το έθνος. Στο Σύνταγμά μας άλλωστε ο διαχωρισμός είναι ξεκάθαρος, όταν λέει πως «Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το Λαό, υπάρχουν υπέρ αυτού και του Έθνους»(5). Αυτό λοιπόν το πλήθος/λαός, η μάζα, το κοπάδι (“ποίμνιον” κατά την εκκλησία), το «πολυκέφαλον θηρίον»(6) του Σωκράτη, ή κατά έναν άλλο ορισμό «το τμήμα του πληθυσμού, των πολιτών που δε μετέχει στη διεύθυνση της κοινωνίας και στην άσκηση της εξουσίας, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από το κράτος, τους θεσμούς και τους μηχανισμούς του»(7), έχει και τις ιδιαιτερότητές του, που το διαφοροποιούν, ως σύνολο, από τους άλλους λαούς του Δυτικού κόσμου στον οποίο υποτίθεται ότι ανήκει.
Για να ‘χουμε όμως μια, κατά προσέγγιση, πιο ολοκληρωμένη εικόνα του ελληνικού λαού σήμερα, θα πρέπει, πριν απ’ όλα, ν’ αναζητήσουμε τα αίτια που έχουν επηρεάσει ‒διαχρονικά‒ την ψυχοσύνθεση του. Κι εδώ, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο, ένα απ’ τα πιο σημαντικά, κατά τη γνώμη μου, είναι η τουρκοκρατία. Από τον τρόπο λειτουργίας του κράτους ‒ρουσφέτι, μπαχτσίσι κλπ‒ ως τη μαγειρική, κι από τη μουσική μέχρι τη φοροδιαφυγή (λες και το κράτος είναι μια ξένη δύναμη κατοχής, όπως η Οθωμανική αυτοκρατορία, κι η μη καταβολή των φόρων είναι καθήκον), τα τετρακόσια χρόνια της τουρκοκρατίας είναι πάντα εδώ, παρόντα. Έτσι εξηγείται άλλωστε κι αυτό το είδος “διχασμού προσωπικότητας” που διακατέχει μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού, ανεξάρτητα από φύλο, ηλικία, θρησκεία, κοινωνικοοικονομική θέση, ή σεξουαλική προτίμηση. Γιατί ενώ γεωγραφικά και πολιτισμικά ανήκουμε στα Βαλκάνια (η ιδεοληψία για τη σχέση μας με την αρχαία Ελλάδα είναι για εσωτερική κατανάλωση), με πολλαπλές επιρροές απ’ την Ανατολή, υπάρχει ένα μεγάλο μέρος των συμπολιτών μας που προσπαθεί, με κάθε τρόπο, να ταυτιστεί με μια ξένη, για τα ελληνικά δεδομένα, αγγλοσαξονική κουλτούρα, κάτι που προκαλεί σύγχυση και που με τη σειρά της επηρεάζει τον χαρακτήρα του λαού και ερμηνεύει, ως ένα βαθμό, τη συμπεριφορά του και τις αντιφάσεις του. Κι αυτό το βλέπουμε στην καθημερινότητά μας. Από τη μια μίμηση συνηθειών και εκφράσεων, μια γλώσσα ακατάληπτη ‒κάτι ανάμεσα σ’ αγγλικά της συμφοράς κι ελληνικά πρώτης δημοτικού‒ ομαδοποίηση στα πάντα, ενημέρωση απ’ το google, επικοινωνία Facebook ή Instagram με ιδεογράμματα των social media και viral θέματα ενδιαφέροντος, κι από την άλλη ένα πλέγμα από θρησκευτικές προκαταλήψεις, δοξασίες ριζωμένες βαθειά στο υποσυνείδητο κι ένας αφόρητος επαρχιωτισμός. Σ’ αυτό τον αχταρμά πολιτισμών οφείλεται άλλωστε κι η κακογουστιά που προσβάλλει τις αισθήσεις μας.
Και μια διευκρίνηση. Σ’ ετούτες τις σημειώσεις μου αναφέρομαι αποκλειστικά στον ελληνικό λαό των μνημονίων και του σήμερα (2019). Έναν λαό που δεν έχει καμιά σχέση με το πρόσφατο παρελθόν του (1940, κατοχή, αντίσταση, Πολυτεχνείο κλπ.), ούτε και με τα επιτεύγματα μεμονωμένων ατόμων που έχουν διακριθεί, εντός και εκτός των τειχών, στις επιστήμες και τις τέχνες. Η εξέλιξη αυτού του λαού ‒αν μπορεί κανείς να μιλάει για εξέλιξη‒ έχει τις ρίζες της στη χούντα, και τη σημερινή μορφή του τη διαμόρφωσε στις μέρες της παγκοσμιοποίησης, της πλαστής ευημερίας (1980-2009), και της υποκουλτούρας που προσφέρει αφειδώς η ιδιωτική τηλεόραση.
=============================================================
(1) Ματθ. 12, 30
(2) Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη)
(3) Επιτομή Λεξικού Κριαρά
(4) Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας-Μπαμπινιώτης
(5) Άρθρο 1 § 3
(6) Πλάτωνος ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 588.c
(7) Λεξικό της κοινής Νεοελληνικής “Τριανταφυλλίδη”
ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ ΜΝΗΜΕΙΩΝ (01/03/2018)
Φίλος καλός και παλιός, με καταγωγή απ’ την Ανδρίτσαινα, αφηγείται πως όταν ήτανε παιδί ‒σήμερα είναι πάνω από ογδόντα‒ κι έπαιζε με τ’ αδέλφια του στον ναό του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες, επειδή τα χωράφια της οικογένειάς του συνόρευαν με τον ναό νόμιζε ότι τους ανήκε. Μόνο όταν πήγε στο σχολείο κατάλαβε την πλάνη του, κι όλη η παιδική του διάθεση “ιδιοκτησίας” του ναού μετατράπηκε σε σεβασμό προς κάθε αρχαίο μνημείο.
Θυμήθηκα τον φίλο μου τον Θόδωρο με αφορμή την άρνηση του ΚΑΣ να δώσει άδεια για τα γυρίσματα μιας σειράς του BBC στον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Επειδή τη συμπεριφορά του ΚΑΣ την έχω ζήσει στο πετσί μου πριν 28 χρόνια, με την ταινία μου «Δυο Ήλιοι στον Ουρανό», και την έχω πληρώσει ακριβά, αναρωτιέμαι μήπως ήρθε το πλήρωμα του χρόνου ώστε να μπει μια τάξη κι όλοι αυτοί οι “ιδιοκτήτες” των μνημείων μας ‒ΚΑΣ, φύλακες, Εφορίες κλπ‒ να συνειδητοποιήσουν, σαν τον φίλο μου το Θόδωρο, πως τίποτε δεν τους ανήκει από τ’ αρχαία μνημεία. Εκτός και αν δεν έχουν πάει σχολείο!
ΝΗΠΙΑ ΜΕ ΚΡΟΤΑΦΟΥΣ ΓΚΡΙΖΟΥΣ (27/11/2018)
Τα ‘λεγε ο Ησίοδος. Να δείτε, έλεγε, που θα ‘ρθει εποχή που θα γεννιούνται νήπια με κροτάφους γκρίζους, και τότε ο Δίας θ’ αφανίσει κι αυτό το γένος των ανθρώπων.* Για τους συγκαιρινούς του, υποθέτω, ότι τα λόγια αυτά θ’ ακούγονταν παράδοξα και, κατά μια έννοια, κάπως ανεξήγητα. Τι θα μπορούσε να σημαίνει “νήπια με κροτάφους γκρίζους”; Δηλαδή η γνώση κι η σοφία, αποκλειστικά προνόμια των γερόντων, μπορεί κάποια στιγμή να γίνονταν κτήμα των νηπίων; Μπορεί τα νήπια να αποφάσιζαν για τις τύχες των βροτών μόνο και μόνο επειδή γεννήθηκαν με γκρίζους κρόταφους;
Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα έρχεται σήμερα, εικοσιοκτώ αιώνες μετά την εποχή που έγραψε ο Ησίοδος το “Έργα και Ημέραι”. Το πέμπτο γένος στο οποίο αναφέρεται, το σιδερένιο ‒που πρόκειται ν’ αφανισθεί από τον Δία‒ είμαστε εμείς. Στη δικιά μας εποχή αρχίσανε να κάνουνε κουμάντο νήπια με κροτάφους γκρίζους. Είν’ η γενιά των νέων, που μ’ ένα θράσος απερίγραπτο κι αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις, διαχειρίζονται θέματα σοβαρά, σαν να ‘ναι videogames. Θέματα που επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, την ίδια τη ζωή μας σε όλους τους τομείς· οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά. Είν’ η γενιά αυτών που λέμε golden boys.
Κι αν κάποιοι θεωρήσουν πως αυτή μου η ερμηνεία των λόγων του Ησίοδου είναι αυθαίρετη κι η άποψη παλιομοδίτικη, με τάσεις μεταφυσικής, ας κοιτάξουν γύρω τους κι ας κρίνουν πόσο απέχει η σημερινή πραγματικότητα απ’ τη συνέχεια της προφητείας του Ησίοδου, που παραθέτω εδώ σε μετάφραση Δημήτρη Μαρωνίτη. «ούτε ο γονιός θα μοιάζει του παιδιού του μήτε και τα παιδιά/με τους γονείς· ο ξένος στον φιλόξενο, ο σύντροφος στον σύντροφο/μήτε κι ο αδελφός στον αδελφό/δεν θα ‘ναι φίλος πια, που ήταν άλλοτε ο κανόνας./Θα τους καταφρονούν τους γέροντες γονείς οι απόγονοί τους, /θα τους χλευάζουν ξεστομίζοντας λόγια βαριά,/άσπλαχνοι, ανίδεοι μπροστά στον φόβο του θεού·/σ’ εκείνους που τους γέννησαν, όταν γεράσουν, δεν θα αποδώσουν/τα τροφεία τους· καμιά αρετή ευορκίας, δικαιοσύνης,/καλοσύνης· αντίθετα, θα δείχνουν την εκτίμησή τους/σ’ όποιον θα πράξει το κακό· το δίκιο καθενός η δυνατή γροθιά·/θα λείψει κι η ντροπή· θα βλάφτει ο τιποτένιος τον καλύτερό του,/με δόλια λόγια ξεγελώντας τον, και θα ορκίζεται αποπάνω·/ο φθόνος μόνον θα συντροφεύει τους ανθρώπους μες στη συμφορά τους /κακόγλωσσος, χαιρέκακος, μνησίκακος./Και τότε προς τον Όλυμπο, μακριά από πλατείες και δρόμους,/καλύπτοντας με τον λευκό τους πέπλο την ωραία θωριά τους,/εγκαταλείποντας για πάντα τους ανθρώπους,/θα φύγουν και θ’ ανέβουν στον κόσμο των θεών/η Αιδώς κι η Νέμεση. Ό,τι θα μείνει, θα ‘ναι μόνο/βάσανα πικρά, κλήρος για τους απόκληρους βροτούς,/ δεν θα υπάρξει στα δεινά τους σωτηρία καμιά».
* «Ζεὺς δ᾽ ὀλέσει καὶ τοῦτο γένος μερόπων ἀνθρώπων, εὖτ᾽ ἂν γεινόμενοι πολιοκρόταφοι τελέθωσιν·»
“ΔΕΔΙΚΑΙΩΝΤΑΙ” ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ; (06/10/2018)
Καθώς το μεγαλύτερο μέρος των χριστιανών στην Ελλάδα πιστεύει ασυζητητί ό,τι κι αν λέγεται στην εκκλησία, χωρίς συχνά να καταλαβαίνει γρι απ’ όσα ακούει ‒κάτι που μερικές φορές αγγίζει και τα όρια του γελοίου, όπως για παράδειγμα η παρεξήγηση της φράσης του Ευαγγελίου «…καὶ κλάσας ἔδωκε τοῖς μαθηταῖς τοὺς ἄρτους»‒, ένα μικρό απόσπασμα από την προς Ρωμαίους Επιστολή του Αποστόλου Παύλου που λέει πως «ὁ γὰρ ἀποθανὼν δεδικαίωται ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας» (κ.6, σ.3-9), είναι αυτό που έχει δημιουργήσει, διαχρονικά, ένα σωρό παρεξηγήσεις και παρερμηνείες. Με την αγραμματοσύνη που δέρνει μεγάλο μέρος απ’ το χριστεπώνυμο ποίμνιο, πολλοί είναι που πιστεύουν πως “δεδικαίωται” σημαίνει δικαιώθηκε (για τις αμαρτίες που έκανε), και άρα ο νεκρός παίρνει, κατά κάποιο τρόπο, “συγχωροχάρτι”. Το ότι έτσι καταργείται μονοκοντυλιά η Κόλαση και καταρρέει το χριστιανικό αφήγημα για τη μετά θάνατον ζωή και την ημέρα της Κρίσεως, αυτό δεν ενδιαφέρει τους πιστούς, όπως φαίνεται να μην ενδιαφέρει και την επίσημη εκκλησία, που με τη γνωστή αμφίσημη γλώσσα της προσπαθεί να τα μπαλώσει λέγοντας πως “δεδικαίωται” δε σημαίνει ότι ο νεκρός παίρνει “συγχωροχάρτι”, αλλά πως δεν μπορεί πλέον να αμαρτήσει ‒πώς θα μπορούσε άλλωστε;‒ και για του λόγου το αληθές μας παραπέμπει στους τρεις Ιεράρχες, που κι αυτοί με τη σειρά τους υποστήριζαν πάνω κάτω τα ίδια.
Για να τελειώνουμε με τις παρερμηνείες ‒που δεν νομίζω ότι πάντοτε οφείλονται σε άγνοια‒ θα ‘θελα να ξεκαθαρίσω, χωρίς να ‘μαι φιλόλογος, πως αφού το “δεδικαίωται” είναι Παρακείμενος του «δικαιούμαι», αυτό σημαίνει, σε απλά ελληνικά, πως ο αποθανών όσες αμαρτίες δικαιούνταν να κάνει τις έκανε και τέρμα. Για τα υπόλοιπα ας πάει να βγάλει άκρη με τον Άγιο Πέτρο.
Αυτά σε ό,τι αφορά στην εκκλησία και σ’ εκείνους που πιστεύουνε σ’ αυτήν. Για τους υπόλοιπους, οι πράξεις εν ζωή του οποιουδήποτε νεκρού είναι εκείνες που τον δικαιώνουν ή τον καταδικάζουν στη συνείδηση αυτών που μένουν πίσω του. Όμως, παρ’ όλα αυτά κι ενώ εξακολουθεί να συντηρείται μια ασάφεια γύρω απ’ τη σημασία του “δεδικαίωται” ‒κυρίως από το επίσημο κράτος και την εκκλησία‒ υπάρχουν περιπτώσεις, που ο νεκρός όχι μονάχα παίρνει συγχωροχάρτι για τις αμαρτίες που έκανε, αλλά επιπροσθέτως εξαγνίζεται, ηρωοποιείται, και μερικές φορές ανακηρύσσεται σε …Άγιο. Τα παραδείγματα άπειρα σε έναν κόσμο που η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Άγιος, Αγία, Μέγας, Μεγάλη, Ήρωας, Ευεργέτης, Ηγέτης ή Σωτήρας, είναι κάποια απ’ τα βαρύγδουπα επίθετα που αποδίδονται, ανά τους αιώνες, σε πρόσωπα που υπήρξαν δολοφόνοι, πόρνες, άρπαγες, στυγνοί εκμεταλλευτές, δικτάτορες και πάει λέγοντας. Κι από κοντά, στις μέρες μας, ακολουθεί μια ολόκληρη στρατιά από Σπουδαίους, Σημαντικούς, Εθνάρχες, Όσιους, Μεγάλους καλλιτέχνες κλπ, που εκτός απ’ τις νεκρολογίες που θα ειπωθούν ή θα αναφερθούν στα media (ανάλογα με το πόσο επώνυμος ήτανε ο θανών), και κάποιον επικήδειο όπου θα εγκωμιασθούν οι χάρες του κι οι αρετές του, για τις όποιες αμαρτίες του, επί της Γης δε γίνεται κουβέντα και η ευθύνη αξιολόγησής τους μετατίθεται, από τους επιζώντες, στο Θεό, μ’ εκείνο το γνωστό «Θεός σ’χωρέστον».
ΑΘΕΟΣ ή ΑΘΡΗΣΚΟΣ (30/09/2018)
Η φράση που αποδίδεται στο Χριστό, κατά τον απόστολο Ματθαίο (Ματθ. 12, 30) «ὁ μὴ ὢν μετ’ ἐμοῦ κατ’ ἐμοῦ ἐστι» (όποιος δεν είναι μαζί μου είναι εναντίον μου) έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον σ’ όλη τη διάρκεια της επικράτησης και της εξέλιξης του χριστιανισμού, και για διαφορετικούς λόγους κάθε φορά. Απ’ τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες «κατά βαρβάρων» μέχρι τον Μπους τον νεώτερο στον πόλεμο του Ιράκ.
Πάνω σ’ αυτή τη φράση ‒που μόνο ένθεος δεν μπορεί να χαρακτηριστεί όποιος τη χρησιμοποιεί με ρατσιστική διάθεση‒ στηρίζεται και η στάση ορισμένων ιερέων, τύπου Αμβρόσιου, που αποκαλούν ένα σωρό πολίτες (μεταξύ αυτών και τον εκλεγμένο πρωθυπουργό της χώρας), ως άθεους, ταυτίζοντας με κουτοπονηριά τον Θεό με την εκκλησία, και δη την χριστιανική ορθόδοξη. Κι όταν λένε Θεό, εννοούν αυτόν της Παλαιάς Διαθήκης, δηλαδή τον Θεό των Εβραίων και όχι των Ελλήνων, περί της Ιστορίας των οποίων κόπτονται. Πρόκειται φυσικά για σοφιστεία που, δυστυχώς, διαδίδεται και διακινείται επί αιώνες. Με άλλα λόγια, σύμφωνα με το ιερατείο, που έχει αναλάβει εργολαβικά την εκπροσώπηση του Θεού επί της Γης, το 68,5% του παγκόσμιου πληθυσμού στον πλανήτη που δεν είναι χριστιανοί, σύμφωνα με την encyclopædia Britannica, είναι άθεοι, και κατά συνέπεια υποψήφιοι για την κόλαση.
Αντί λοιπόν να υιοθετούμε όποια βλακεία λέγεται και να κρύβουμε το πρόβλημα κάτω απ’ το χαλί ‒αναφέρομαι κυρίως στην πολιτεία‒ με το φόβο του πολιτικού κόστους, μη χαθούν δηλαδή οι ψήφοι των πιστών χριστιανών, καλό θα είναι να σοβαρευτούμε. Να ολοκληρωθεί μια ώρα αρχύτερα ο διαχωρισμός κράτους και εκκλησίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά, και να προσδιοριστεί ο όρος “άθρησκος” αντί του “άθεος”, για όσους, για δικούς τους λόγους, δεν θέλουν να δεχθούν πως πρέπει σώνει και καλά να είναι χριστιανοί ορθόδοξοι και να πιστεύουν στην Αγία Τριάδα, που την επικαλείται μάλιστα και το Σύνταγμά μας ως προμετωπίδα*.
Στο κάτω κάτω, Δημοκρατία ‒υποτίθεται‒ πως έχουμε.
* «Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος».
ΤΑ ΣΟΥΡΓΕΛΑ (16/09/2018)
Σούργελο. Λέξη της σύγχρονης ελληνικής αργκό, αμετάφραστη, που περιγράφει με σαφήνεια την έννοια του γελοίου.
Σούργελα πλήθος γύρω μας, με πρώτα και καλύτερα αυτά του χώρου του θεάματος όπου, μ’ επίκεντρο την τηλεόραση, κυρίως, ανταγωνίζονται σε γελοιότητα, αρκεί να προκαλέσουν το ενδιαφέρον είτε με την αμφίεσή τους και τη στάση τους, είτε μ’ αυτά που λένε. Τηλεπερσόνες, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι, κριτικοί, γλάστρες σε τηλεοπτικά events κι ένα σωρό celebrities που ενδιαφέρουν τα κουτσομπολίστικα περιοδικά και που συχνάζουνε σε μέρη όπου θα τους δούνε και θα τους σχολιάσουν. Σούργελα όμως έχουμε και στην πολιτική όπου, εκτός από τους βουλευτές που πιάνουνε στασίδι στα κανάλια απ’ τα χαράματα, υπάρχουνε και αρχηγοί κομμάτων σούργελα ‒όχι ένας και δυο‒ όπου η πρόθεση για εντυπωσιασμό υπερκαλύπτει εκείνην του αξιώματος.
Ακόμα και σ’ αυτή που θεωρείται “άρχουσα τάξη” μπορεί να βρει κανένας σούργελα, όπως ανάμεσα σε μεγαλοεπιχειρηματίες (κυρίως στις γυναίκες τους), δικαστικούς, μητροπολίτες, πανεπιστημιακούς, μεγαλοδικηγόρους και, γενικά, διάφορους μεγαλόσχημους του δημόσιου βίου, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επηρεάζουν τη ζωή μας.
Όμως εκεί όπου η έννοια του γελοίου βρίσκει τους γνήσιους εκφραστές της είναι τα σούργελα της διπλανής πόρτας, με την τεράστια γκάμα αυτογελοιοποίησης. Και τι δεν έχουν δει τα μάτια μας. Αρκεί μια βόλτα στην Αθήνα ‒κυρίως το καλοκαίρι‒ για να αποδειχτεί του λόγου το αληθές. Γι’ αυτό και δικαιολογώ κάποιες φορές εκείνους που επιμένουν στην ακραία άποψη ότι η χώρα ολάκαιρη έχει καταντήσει σούργελο.
ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ 2 (20/08/2018)
Όλα νομίζω πως ξεκίνησαν μ’ ένα μπουκάλι πλαστικό γεμάτο με νερό. Πρέπει να ήταν κάπου στη δεκαετία του ενενήντα όταν καλά του καθουμένου, μεγάλοι και μικροί, άντρες και γυναίκες, άρχισαν να κυκλοφορούν μ’ ένα μπουκάλι με νερό στο ένα χέρι. Ανάγκη; Δε νομίζω. Δηλαδή πριν τι γίνονταν, ο κόσμος πέθαινε απ’ τη δίψα μέσ’ στη μέση του δρόμου; Μίμηση μιας συνήθειας που μας ήρθε από την Εσπερία; Μπορεί. Μόδα; Μάλλον! Αυτό που ξέρω πάντως είναι πως στη συνέχεια αυτή η συνήθεια έγινε για πολλούς μέρος της καθημερινότητάς τους.
Ύστερα ακολούθησαν κι άλλες νέες συνήθειες ‒φαινομενικά αβλαβείς‒ με κοινό όμως γνώρισμα την υιοθέτηση μιας ενιαίας εμφάνισης και ενιαίας συμπεριφοράς από μεγάλο μέρος των νεοελλήνων. Το κινητό (που από εργαλείο έγινε πάθος), το σακίδιο στην πλάτη, το σκισμένο jean, το τατουάζ, το καπελάκι baseball (που συχνά φοριέται το μπρος πίσω), το αξύριστο look και το κούρεμα fade & undercut στους άντρες ή το ξανθό μαλλί ‒που παραπέμπει σ’ ένα σύνδρομο barbie‒ σε πάρα πολλές γυναίκες, ανεξάρτητα από ηλικία, τάξη και εκτόπισμα, είναι μόνο μερικές από αυτές. Έτσι, απλά κι αβίαστα, με το “χαχαχά και χουχουχού” που θα ‘λεγε κι ο Χατζηχρήστος, μπήκαν οι βάσεις για την ομογενοποίηση μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας, στο πλαίσιο πάντα μιας πλαστής ευημερίας. Κάθε ατομική ιδιαιτερότητα σταδιακά εξαφανίστηκε, και όλοι άρχισαν ν’ αντιγράφουν τα πρότυπα που πλάσαρε η τηλεόραση· και μάλιστα τα πιο χυδαία και φθηνά από αυτά. Ταυτόχρονα, αυτή η ομογενοποίηση άρχισε να επηρεάζει και τη γλώσσα, τη νοοτροπία, τη συμπεριφορά εν γένει, ακόμα και την κίνηση του σώματος. Οι εικόνες πλήθους αλαλάζοντος ‒κυρίως νέων‒ με τα χέρια υψωμένα σ’ ένα σύγχρονο «ωσαννά» προς κάθε είδωλο της μουσικής ή του ποδοσφαίρου, δείχνουν και το βαθμό επιτυχίας του στόχου που είναι: όλοι μια μάζα με κοινά χαρακτηριστικά, όλοι όμοιοι, άρα και όλοι “εν δυνάμει” καταναλωτές των προσφερομένων προϊόντων, όποια κι αν είναι αυτά. Το σύστημα (ανώνυμο κι απρόσωπο) τρίβει τα χέρια του.
Όμως, η ουσιαστική μετάλλαξη ‒γιατί περί μετάλλαξης πρόκειται‒ του πλήθους σε ομογενοποιημένη μάζα επήλθε με το Internet και τα social media. Το άτομο, κολλημένο πάνω απ’ το κινητό του, απομονώνεται διαρκώς αντί να κοινωνικοποιείται (όπως επαγγέλλονται τα social media) και χάνει το ενδιαφέρον του για οτιδήποτε άλλο.
Κι εδώ μπαίνει η πολιτική διάσταση του θέματος, καθώς ο σύγχρονος “Μεγάλος Αδελφός” του Orwell (που τώρα ακούει σε διάφορα ονόματα όπως Facebook, Twitter, Ιnstagram κλπ.), με το πρόσχημα της κοινωνικοποίησης και της διάδρασης, ελέγχει και καθοδηγεί. Το αποτέλεσμα είναι, η αδιάφορη για τα κοινά αγέλη, όταν γίνεται αναφορά σε κόμματα και πολιτικούς, να θεωρεί πως «όλοι ίδιοι είναι», φράση που αφορά σε ολόκληρο το πολιτικό φάσμα, χωρίς διαχωρισμούς, ανοίγοντας έτσι διάπλατα την πόρτα σε κάθε είδους καραγκιόζη για την είσοδό του στη Βουλή. Κι αυτό είναι ό,τι χρειάζεται ο φασισμός για να θεριέψει.
ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ 1 (04/07/2018)
Λέξεις παράξενες και φράσεις απ’ το παρελθόν, που ανασύρονται απ’ τη μνήμη ξαφνικά και απροειδοποίητα. “Σπανομαρία”! Έτσι λέγαμε, όταν ήμουνα παιδί, κάποιον ενήλικα, σπανό ή με γένια ελάχιστα. Κι η λέξη μου ‘ρθε ξαφνικά, πριν από λίγα χρόνια, σαν είδα έναν star του Χόλυγουντ στην τηλεόραση με αραιή τριχοφυΐα στο πρόσωπο.
Το θέμα δεν θα είχε σημασία ιδιαίτερη αν δεν ακολουθούσαν κι άλλοι “επώνυμοι”, μ’ ανάλογη εμφάνιση· και όχι μονάχα ηθοποιοί. Κι ύστερα, με την παρατήρηση ‒δεύτερη φύση μου‒ έκπληκτος ανακάλυψα ένα σωρό “σπανομαρίες” να κυκλοφορούν τριγύρω μου. Άντρες, ανάμεσα στα είκοσι και τα σαρανταπέντε, με πρόσωπα σχεδόν εφηβικά, με αραιή τριχοφυΐα, που φαίνεται πιο έντονη λόγω της μόδας του αξύριστου look.
Το φαινόμενο σίγουρα θα ‘χει κάποια εξήγηση που ίσως να σχετίζεται με διατροφή, κλιματική αλλαγή, ορμόνες ή και γονιδιακή μετάλλαξη. Δεν ξέρω. Δεν είμαι εγώ αρμόδιος να δώσω απάντηση. Εγώ απλά θέλω να καταθέσω εδώ την παρατήρησή μου, και από ‘κει και πέρα ας βγάλουν άκρη οι επιστήμονες. Πάντως το θέμα είναι υπαρκτό, κι αν έχω δίκιο πρόκειται για εξόφθαλμη έκφανση βιολογικής μετάλλαξης!
ΜΠΑΤΕ ΣΚΥΛΟΙ ΑΛΕΣΤΕ (12/06/2018)
Θα το δούμε λοιπόν κι αυτό! Το Ηρώδειο, λέει, θα διατεθεί για να εορταστούν τα 60 χρόνια της καλλιτεχνικής(;) παρουσίας ενός πασίγνωστου τραγουδιστή, του οποίου η προσφορά, στο χώρο του πολιτισμού, συνίσταται σε μια σειρά από λαϊκά (υποτίθεται) σουξέ, και τις εμφανίσεις του ‒ έναντι αδράς αμοιβής‒ σε διάφορα νυχτερινά κέντρα. Μετά απ’ αυτό, το επόμενο που μπορεί να περιμένει κανείς είναι ν’ αρχίσουν οι θεατές να πετάν γαρύφαλλα στην πίστα ‒στη θυμέλη ήθελα να πω‒ και γιατί όχι και πιάτα· τίποτε δεν αποκλείεται. Η πολιτιστική παρακμή που έχει γνωρίσει ο τόπος από την περίοδο της χούντας και μετά (τότε που έκανε και τις μεγάλες του επιτυχίες ο εν λόγω αοιδός), συνεχίζεται ως τις μέρες μας, παρά τις ελάχιστες εξαιρέσεις.
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται ‒μάλλον ρητορικό‒ είναι αν υπάρχουνε κάποια όρια, κάποιες κόκκινες γραμμές στο χώρο του πολιτισμού, που δεν πρέπει να ξεπεραστούν· και αν υπάρχουν, ποιος τις έχει προσδιορίσει και με ποια κριτήρια;
Θυμίζω πάντως στους αρμόδιους, πως το Ηρώδειο ‒το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού‒ είναι ένας χώρος εμβληματικός, με ιστορία, στον οποίο έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς, και συνεχίζουν να εμφανίζονται, πραγματικοί καλλιτέχνες (ανάμεσά τους και η Μαρία Κάλλας), και δεν είναι “μπάτε σκύλοι αλέστε”.
ΕΙΚΟΝΑ 2 (13-05-2018)
Το 2007, με τίτλο ΕΙΚΟΝΑ 1 (06-05-2007), κατέγραφα το θέαμα που παρουσίαζε η συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος με αφορμή τις ‒τότε‒ νέες ταυτότητες και τον εξορκισμό του αριθμού 666. Σήμερα, έντεκα χρόνια μετά, η ίδια εικόνα. Κι ας έχουμε υποστεί ως λαός, σ’ αυτό το διάστημα, τρία μνημόνια με ανυπολόγιστες κοινωνικές συνέπειες, σκάνδαλα, διαφθορά, χρέη δυσθεώρητα και φτώχια· για να μην αναφερθώ σ’ ό,τι συμβαίνει γύρω μας, με τους πολέμους και τα χιλιάδες θύματα στο βωμό του κέρδους. Οι “αγνοί” χριστιανοί εκεί, το βιολί τους. Το πρόβλημα είν’ οι ταυτότητες και το 666 που μας οδηγεί ‒κατά τη γνώμη τους‒ κατευθείαν στην «αιώνια κόλαση». Παρ’ όλα αυτά υπάρχουνε και μερικοί αφελείς που θέλουν να πιστεύουν πως είμαστε “Ευρωπαίοι”, ισότιμοι με τους υπόλοιπους ‒αν όχι και καλύτεροι! Κι αναρωτιέμαι πού στηρίζεται αυτή τους η εσφαλμένη αντίληψη. Στα προσκυνήματα εικόνων και ευαγγελίων απ’ όλη την πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της χώρας; Στην απροκάλυπτη ανάμειξη της Ιεράς Συνόδου σε θέματα Παιδείας, ή στη συμπαιγνία Δικαιοσύνης και Εκκλησίας για την απαλλαγή από τις προβλεπόμενες ποινές των ομοφοβικών και ακροδεξιών Ιερέων;
Δυστυχώς, τα 400 χρόνια της Τουρκοκρατίας κι οι επιπτώσεις τους επάνω σε μεγάλο μέρος του λαού, εξακολουθούν να είναι ένα σοβαρό εμπόδιο ‒αν όχι και το πιο σοβαρό‒ σε κάθε προσπάθεια ένταξης της χώρας στον 21ο αιώνα.
Η ΕΠΕΛΑΣΗ ΤΩΝ ΑΤΑΛΑΝΤΩΝ (13/11/2016)
Χρόνια τους βλέπω ν’ αναδύονται απ’ το πουθενά και να εξαφανίζονται στη λήθη. Πρόσωπα δίχως χάρισμα για καλλιτεχνική δημιουργία, ασήμαντα τα πιο πολλά και πολιτικά ερμαφρόδιτα, που μετέρχονται κάθε μέσου, θεμιτού ή αθέμιτου, με πρόθεση ν’ αλώσουν το χώρο του πολιτισμού προς ίδιο όφελος.
Το φαινόμενο δεν είναι μόνο ελληνικό. Γέννημα θρέμμα μιας νέας ελίτ του χρήματος (που μας προέκυψε μέσα απ’ την παγκοσμιοποίηση και την εφαρμογή της θεωρίας της αρπαχτής) θα έλεγα πως είναι η φυσική συνέπεια μιας γενικής έκπτωσης αξιών, στις μέρες μας, όπου το “φαίνεσθαι” υπερέχει του “είναι” και το “δήθεν” προβάλλεται ως αυθεντικό σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής.
Στην Ελλάδα, με τη γνωστή τάση υπερβολής στα πάντα, η κατάσταση έχει ξεφύγει εδώ και χρόνια απ’ τα όρια του ανεκτού. Ήδη από την εποχή της χούντας (με την αποθέωση του κιτς από τη μια και τη λογοκρισία από την άλλη), μέχρι τις μέρες όπου τα σκυλάδικα μετατραπήκανε σε “πολιτιστικά κέντρα” (ΠΑΣΟΚ), ο αριθμός αυτών που διεκδικούν τον τίτλο του καλλιτέχνη ‒με άποψη επί παντός του επιστητού‒ έχει αυξηθεί δραματικά. Κι ύστερα ήρθε η τηλεόραση ‒κυρίως η ιδιωτική‒ με την εικονική πραγματικότητα! Εκεί είναι που βαφτίστηκαν, μέσα στα glamorous κανάλια της, χιλιάδες ηθοποιοί, ζωγράφοι, ποιητές, συνθέτες, λογοτέχνες, σκηνοθέτες, τραγουδιστές ή χορευτές, ως οι μοναδικοί, σπουδαίοι, υπέροχοι, εξαιρετικοί ή οτιδήποτε άλλο επαινετικό, δίνοντας την ψευδαίσθηση πως ζούμε κάποια έκρηξη πολιτισμού· και μάλιστα σε χρόνια δίσεκτα.
Κι όσο αυτή η επέλαση των αταλάντων συνεχίζεται ακάθεκτη, το μόνο που μπορώ να πω είναι το Δελφικό “ο σώζων εαυτόν σωθήτω”!
ΛΥΔΙΑ ΛΙΘΟΣ (28/06/14)
Μια μαύρη πέτρα είναι η Λυδία λίθος. Μια μαύρη πέτρα σκληρή, ένα είδος βασάλτη (λέξη που προέρχεται απ’ τη βάσανο) που όταν συρθεί στην επιφάνειά της χρυσό νόμισμα ή χρυσό κόσμημα, αφήνει ένα χαρακτηριστικό ίχνος. Αν όμως συρθεί ένα κομμάτι όχι καθαρού χρυσού αλλά κράματος, τότε η απόχρωση του ίχνους διαφοροποιείται αισθητά.
Αυτή η τεχνική, γνωστή από την αρχαιότητα, χρησιμοποιήθηκε αρχικά στον ελληνικό χώρο ‒για την εξακρίβωση της γνησιότητας των χρυσών νομισμάτων‒ κι αργότερα επεκτάθηκε σχεδόν σ’ όλες τις περιπτώσεις όπου η διαπίστωση της περιεκτικότητας ενός κράματος σε χρυσό ήτανε αναγκαία.
Κρίμα που δεν υπάρχει κάτι ανάλογο για τους ανθρώπους στην Πολιτική, στην Τέχνη, στην Οικονομία ή τη Δικαιοσύνη, που θα μπορούσε εύκολα να διαχωρίσει το γνήσιο απ’ το νοθευμένο και την απομίμηση.
Υ.Γ.: Θυμήθηκα αυτή μου την παλιά σημείωση σήμερα (22/02/18), μετά τη χθεσινή συζήτηση στη Βουλή για το σκάνδαλο Novartis.
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ (15/01/2018)
Αναρωτιέμαι τι πραγματικά μπορεί να κρύβεται πίσω απ’ την υπόθεση “σεξουαλική παρενόχληση”, που ξεκίνησε απ’ το Χόλυγουντ και πήρε απρόσμενες διαστάσεις σ’ ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Όχι πως δεν υπάρχουν κρούσματα σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο του θεάματος, πάντα υπήρχαν, αλλά απ’ όσα λέγονται και γράφονται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, με τις απανωτές καταγγελίες και τα κινήματα me too (που παρεμπιπτόντως βρήκε απήχηση και στο εμπόριο, με σχετικά κοσμήματα), ετούτο το κυνήγι μαγισσών ‒που θυμίζει κάπως εποχές McCarthy‒ πάει να αποδείξει, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο σάτυρους, σ’ όλους τους χώρους εργασίας.
Επειδή δεν συμφωνώ μ’ ένα τέτοιο συμπέρασμα, αυτό που με προβληματίζει είναι το timing, η χρονική συγκυρία δηλαδή που ξέσπασε το… σκάνδαλο. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι “γιατί τώρα;” Τι συμβαίνει δηλαδή; Ξαφνικά, σαν από θαύμα, ο κόσμος έγινε σεμνότυφος και ηθικός; Δεν το νομίζω. Ακόμα κι αν η όλη υπόθεση γεννήθηκε τυχαία από λίγες σιτεμένες σταρ που θυμήθηκαν, μετά από χρόνια, πως κάποτε ένας παραγωγός τις παρενόχλησε σεξουαλικά (για να γίνουν διάσημες έστω και για 15 λεπτά που έλεγε κι ο Andy Warhol), στο θέμα υπάρχει, κατά την προσωπική μου άποψη, και πολιτική χροιά· κάτι που θέλω να πιστεύω ότι δεν ήταν στις προθέσεις των διαμαρτυρομένων γυναικών.
Τολμώ λοιπόν να υποθέσω πως καθώς το σύστημα ‒με ό,τι κι αν σημαίνει αυτό‒ διαρκώς αναζητά ένα προπέτασμα καπνού, τον αποπροσανατολισμό δηλαδή της κοινής γνώμης (παλιά μας τέχνη κόσκινο) απ’ τα δεκάδες σοβαρά προβλήματα που αυτό το ίδιο έχει δημιουργήσει, η “σεξουαλική παρενόχληση” του ήρθε ως δώρο εξ ουρανού· γι’ αυτό και την προωθεί μ’ όλα τα μέσα που διαθέτει.
Παράλληλα όμως, η ηθικοπλαστική πλευρά του θέματος (αυτή η προτεστάντικη υποκρισία made in USA που απ’ τη μια προμοτάρει τον ευτελισμό του γυναικείου σώματος, όταν πουλάει μέσα από τα media και το σινεμά άφθονο γυμνό και sex, κι από την άλλη επαναστατεί με τη “σεξουαλική παρενόχληση”), φέρνει περίεργους συνειρμούς, καθώς παρόμοια στάση, ψευδο-ηθικοπλαστική, είναι αυτή που πάει χέρι χέρι μ’ όλες τις μορφές δικτατορίας. Και το ερώτημα είναι μήπως, μαζί με όλα τ’ άλλα γνωστά αίτια, υπάρχει κάποιος συσχετισμός ανάμεσα στην σεξουαλική παρενόχληση και την αναζωπύρωση του φασισμού σ’ ολόκληρη τη δύση;
ΤΑ ΕΘΙΜΑ (24/01/2018)
Η Ελλάδα είναι μια χώρα που τηρεί με ευλαβική προσήλωση τα έθιμά της, αυτό είναι γνωστό. Έτσι και φέτος, όπως κάθε χρόνο τέτοια εποχή, θα τηρηθεί το έθιμο των αγροτών που κλείνουν με τα τρακτέρ τους δρόμους (ενίοτε και τα σύνορα) διεκδικώντας κάτι· δεν έχει σημασία τι ακριβώς. Έτσι κι αλλιώς την ταινία την έχουμε ξαναδεί τόσες φορές, που κοντεύουμε να ξεχάσουμε και την… υπόθεση.
ΠΕΡΙΕΡΓΕΙΑ (13/12/2006)
Σύμφυτη με τον άνθρωπο η περιέργεια. Μαμή της γνώσης. Από την Εύα, της χριστιανικής μυθολογίας ως τη διερεύνηση του Διαστήματος, ένα διαρκές “τι”, “πώς”, “γιατί”.
Κι ύστερα, έρχεται η αμφισβήτηση· η αμφισβήτηση του κατεστημένου. Ιστορία και Μυθολογία, είναι γεμάτες από τιμωρίες όσων χρησιμοποίησαν τη γνώση ως εργαλείο ανυπακοής. Τα παραδείγματα άπειρα, με τη θρησκεία αιχμή του δόρατος. Βίαιη τιμωρία της σάρκας, με κάθε μέσο, και απειλή για τιμωρία μετά θάνατον· το αιώνιο πυρ της Κόλασης!
Η συνταγή, μ’ ελάχιστες παραλλαγές, λειτούργησε επιτυχώς επί χιλιάδες χρόνια, ώσπου ‒μάλλον μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο‒ βρέθηκαν μερικοί που κατανόησαν πως ο πραγματικός εχθρός δεν είναι η γνώση (που και επίκτητη είναι και χειραγωγείται εύκολα), αλλά η περιέργεια!
Έτσι, πάνω σ’ αυτή τη συλλογιστική, στήθηκε μια ολόκληρη βιομηχανία έτοιμης απάντησης για τα πάντα. Για τη σωστή διατροφή, για την επαγγελματική επιτυχία, για τη σεξουαλική ικανοποίηση, για τη διασκέδαση, για την πολιτική, για το θεό, για τη θρησκεία, για τα όνειρα, για το μέλλον, όλα στο πιάτο, χωρίς “τι”, “πώς” και “γιατί”. Αρκεί να έχεις τηλεόραση και πρόσβαση στο διαδίκτυο. Η πλήρης αποδόμηση της περιέργειας· και μαζί μ’ αυτήν η απώλεια της χαράς της ανακάλυψης!
ΕΙΚΟΝΑ 1 (06-05-2007)
Στο βάθος της σκηνής μαυροντυμένος ο χορός, ασάλευτος και αυστηρός κατά πως πρέπει. Οι ιερείς. Στο προσκήνιο ο αρχιερέας. Ωρύεται ανεμίζοντας το (δανεικό απ’ την πλαστή Ιστορία) λάβαρο, και προκαλεί τα πλήθη να ψάλουνε τον Εθνικό Ύμνο. Η πλατεία γεμάτη. Άντρες που ψέλνουνε, γυναίκες που σταυροκοπιούνται, παραεκκλησιαστικές οργανώσεις, καλόγριες και καλόγεροι, νέοι και γέροι, πορτοφολάδες, εφαψίες, όλοι ανάκατα. Κάποιοι κρατάν μαύρες σημαίες κι άλλοι πανό που γράφουνε συνθήματα κατά της πολιτείας.
Αιτία του ξεσηκωμού οι νέες ταυτότητες, που δεν θα αναφέρουν θρήσκευμα, και μια απ’ αυτές στα τόσα εκατομμύρια, θα ‘χει τον αριθμό 666. Ελλάδα 21ος αιώνας!
ΤΑ ΟΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΕΡΑ (09/05/2007)
Στους «Ξένους Ταξιδιώτες στην Ελλάδα», του Σιμόπουλου, κάπου αναφέρεται πως ο αρχιεπίσκοπος του Νόβγκοροντ Αντώνιος, είδε στην Κωνσταντινούπολη, το 1200 μ. Χ., στην Αγία Σοφία, την Τράπεζα του Μυστικού Δείπνου (είχε δει και άλλη μια στον ναό της Αγίας Παρθένου), τη σάλπιγγα του Ιησού του Ναυή, τα κέρατα του κριού που θυσίασε ο Αβραάμ, το κλαδί ελιάς που έφερε το περιστέρι στον Νώε, αλλά και τα χρυσά αγγεία με “τα Δώρα των Μάγων”.
Αυτά τα τελευταία, “τα Δώρα των Μάγων”, αφού φυλάχθηκαν προσεχτικά(;) επί αιώνες, κατέληξαν στην Κωνσταντινούπολη όπου παρέμειναν μέχρι την άλωσή της, και στη συνέχεια ‒σύμφωνα πάντοτε με τη χριστιανική παράδοση‒ μεταφέρθηκαν στην Ιερά Μονή Αγίου Παύλου, στο Άγιο Όρος.
Κάποια στιγμή, πεντακόσια πενήντα χρόνια αργότερα, τα “Δώρα” εκτέθηκαν σε λαϊκό προσκύνημα στο κέντρο της Αθήνας, στο Κολωνάκι, στον Άγιο Διονύσιο, όπου, όπως θυμάμαι, εκατοντάδες άνθρωποι (ανάμεσά τους και πολλοί νέοι και νέες), στέκονταν στην ουρά επί ώρες για να προσκυνήσουν.
Και το ερώτημα που προκύπτει ‒ή ένα απ’ τα ερωτήματα‒ είναι σε τι πνευματικό επίπεδο πρέπει να βρίσκονται οι σύγχρονοι έλληνες πιστοί; Γιατί καλά στην εποχή του αρχιεπίσκοπου του Νόβγκοροντ, όπου οι απατεώνες έβριθαν κι οι αφελείς πιστοί περίσσευαν, αλλά στις μέρες μας; «τα Δώρα των Μάγων»; Ποιός κοροϊδεύει τώρα ποιόν;
Θα μου πει κανείς, «Αυτό σε πείραξε; Εδώ ολόκληρη Κυβέρνηση υποδέχεται το “Άγιο Φως” με τιμές αρχηγού κράτους, οι αφελείς πιστοί είναι το πρόβλημα που τρέχουν για να προσκυνήσουν «τα Δώρα των Μάγων»; Σωστά!
ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ (05/09/2015)
Αναλογίζομαι καμιά φορά τι θα γινότανε αν έβγαινα, έτσι στα καλά καθούμενα, να διακηρύξω ότι είμαι “εκπρόσωπος του Θεού” επί της Γης. Στην καλύτερη περίπτωση, φαντάζομαι, πως θα με τρέχαν οι δικοί μου στο γιατρό να δουν τι έχω πάθει, ή αν το ανακοίνωνα δημόσια θα με παίρνανε για ψώνιο και θα με μπουγέλωναν. Εάν παρ’ όλα αυτά μ’ αυτή μου τη διακήρυξη υπήρχε κίνδυνος να επηρεάσω κάποια πλήθη, για να τα προσηλυτίσω, τότε τα πράγματα θα ‘ταν πιο ζόρικα. Θα επενέβαινε ο Εισαγγελέας, αυτεπάγγελτα, με την κατηγορία “διασποράς ψευδών ειδήσεων”, θα με τραβάγανε στα δικαστήρια, μ’ ένα σωρό “πιστούς” απ’ έξω να ουρλιάζουνε και να με βρίζουν, κι ίσως και να με κλείνανε στη φυλακή ή στο τρελοκομείο.
Κι όμως, υπάρχουν στην Ελλάδα ιερείς, ακόμα και στις μέρες μας, που ανερυθρίαστα διατείνονται πως είναι “εκπρόσωποι του Θεού” επί της Γης και κανείς δεν τους πειράζει. Κι όχι μονάχα αυτό, αλλά τους φιλάνε και το χέρι.
ΜΙΑ ΕΙΔΗΣΗ (29/05/1979)
«Η ένταξις της χώρας εις την ΕΟΚ είναι πλέον γεγονός»
Στο “περιστύλιον” του Ζαππείου,
Υπουργοί, Πρωθυπουργοί και Πρόεδροι,
«Κυρίες, δεσποινίδες και κύριοι…»
Λόγοι “εις άπταιστον ελληνικήν”,
χειροκροτήματα, φιλοφρονήσεις,
και τα λοιπά… και τα λοιπά!..
Σωστό πανηγύρι!
Πού πάμε;
Τι θα πουλάμε;
Πώς θα μιλάμε;
Κάποιο λάκκο έχει η φάβα!..
Οι άλλοι τι θέλουνε;
Αγορά η ΕΟΚ· αυτό γνωστό.
Αγορά θα πει: πουλάω κι αγοράζω…
Αγορά θα πει: απλώνομαι…
Αγορά θα πει: δεν έχω αισθήματα…
Κι αυτά γνωστά!
Όμως… οι άλλοι τι θέλουνε;
Ιδού το ερώτημα!
Συλλογισμός πρώτος: Τι πουλάνε;
Ιδεολογίες,
Συμμαχίες,
Όπλα,
Αγαθά του supermarket,
Προστασία,
Οργάνωση,
Εξουσία…
Όλα ευρωπαϊκά, πρώτης ποιότητος!
Συλλογισμός δεύτερος: Εμείς τι δίνουμε;
Ό,τι δίναμε ως τώρα·
Βάσεις,
Στρατιώτες,
Μετανάστες,
Εργάτες και προδότες,
Πρώτες ύλες,
Αγάλματα,
Γκαρσόνια,
Εραστές και κομπολόγια,
Ένα τζιτζίκι,
Ένα τραγούδι.
Όλα τ’ άλλα τα ‘χουμε ξεπουλήσει από χρόνια!
ΣΟΦΙΣΤΕΙΑ (12/04/2013)
Για να έχουμε μια αίσθηση τι σημαίνει ΧΡΕΟΣ για την Ελλάδα, ας κάνουμε έναν απλό υπολογισμό. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους, στις 31/03/2013 η Ελλάδα χρωστούσε 309,3 δισ. ευρώ. Την ίδια χρονική περίοδο ο πληθυσμός της Γης έφθανε στα 7 δισεκατομμύρια.
Άρα, για να ξεπληρωθεί το Δημόσιο Ελληνικό Χρέος, θα πρέπει όλοι, μα ΟΛΟΙ ανεξαιρέτως, οι κάτοικοι της Γης, ανεξάρτητα από ηλικία, φύλο, εθνικότητα, φυλή, χρώμα κλπ., να μας δώσουν από 44,18 € καθένας.
Σοφιστεία; Ίσως. Αλλά έχει τη σημασία της!
ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠ’ ΤΟΝ ΗΡΟΔΟΤΟ (12/05/2007)
Για τον τύραννο της Κορίνθου, τον Περίανδρο (668-584 π.Χ.), γράφει ο Ηρόδοτος πως όταν διαδέχτηκε στην εξουσία τον πατέρα του, τον Κύψελο, δεν ήξερε ποιο καθεστώς θα ‘πρεπε να εγκαταστήσει για να νοιώθει πιο ασφαλής και να ελέγχει όλη την πόλη. Γι’ αυτό και αποφάσισε ν’ απευθυνθεί σε έναν άλλο τύραννο, τον Θρασύβουλο της Μιλήτου, που εθεωρείτο ως αυθεντία, εκείνο τον καιρό, στον τρόπο άσκησης της εξουσίας, και να ζητήσει τη συμβουλή του.
Έστειλε λοιπόν έναν δικό του άνθρωπο, με το σχετικό ερώτημα, και περίμενε εναγωνίως την απάντηση. Πήγε στη Μίλητο ο απεσταλμένος, τον περιποιήθηκε ο Θρασύβουλος, αλλά, απ’ ό,τι φαίνεται, γύρισε πίσω άπρακτος. «Δεν μου ‘δωσε καμία συμβουλή» είπε στον Περίανδρο, και απορούσε πώς ο βασιλιάς του τον έστειλε σε έναν τέτοιο άσχετο και βλαμμένο τύραννο που, εκτός των άλλων, καταστρέφει την ίδια του την περιουσία. «Να σκεφτείς» συνέχισε «πως την ημέρα που με πήγε βόλτα στα χωράφια του, που ήταν σπαρμένα με σιτάρι, όσο περπατούσαμε δίπλα δίπλα και με ρωτούσε για την Κόρινθο, ταυτόχρονα όπου έβλεπε ένα στάχυ να ξεπερνάει σε ύψος τ’ άλλα το ‘κοβε και το πέταγε».
Το μήνυμα, σαφές για τον Περίανδρο, μπήκε σ’ εφαρμογή αμέσως κι από την επομένη κιόλας άρχισε τις εκκαθαρίσεις. Απ’ τους εξέχοντες πολίτες της Κορίνθου ‒πολιτικούς, φιλόσοφους, επιχειρηματίες ή καλλιτέχνες‒ άλλους τους σκότωσε, άλλους εξόρισε και, γενικά, μέσα σε λίγο διάστημα κατάφερε να επιβάλλει μια νέα τάξη σ’ ολόκληρη την Κόρινθο που βασικό της γνώρισμα ήτανε η μετριότητα και, κατά συνέπεια, η τυφλή υποταγή. Κι ίσως ‒λέω εγώ αυθαίρετα‒ ακριβώς γι’ αυτό και παρ’ όλα τα εγκλήματά του (μέχρι και τη γυναίκα του τη Μέλισσα σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια) να βρέθηκε από τη μια στιγμή στην άλλη ανάμεσα στους Επτά Σοφούς της αρχαίας Ελλάδας.
Συνειρμοί και σχόλια θαρρώ πως περιττεύουν!
ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ (02/05/2013)
Πρωτομαγιά. Αθήνα 2013. Ημέρες κρίσης. Ενάμιση εκατομμύριο άνεργοι. Τέσσερα εκατομμύρια έλληνες κάτω απ’ το όριο της φτώχιας. Κλειστά μαγαζιά και μικρές επιχειρήσεις. Μειωμένοι μισθοί και συντάξεις. Χαράτσια. Φόροι δυσβάστακτοι. Μνημόνια και τρόικες. Χρέη και δανειστές. Ξεπούλημα του δημόσιου πλούτου. Λόγοι ικανοί να προκαλέσουνε οργή και σύγκρουση παρόμοια μ’ εκείνη της αιματοβαμμένης Πρωτομαγιάς του 1886 στο Σικάγο, που έμελε να γίνει σύμβολο αντίστασης της εργατικής τάξης ενάντια στον καπιταλισμό.
Κι όμως, φέτος δεν έγινε τίποτα! Μια επανάληψη μόνο των γνωστών εορτασμών με τους επαγγελματίες συνδικαλιστές να απειλούν, για πολλοστή φορά, πως η πολιτική των κυβερνόντων “δεν θα περάσει!!!”, τον λίγο κόσμο με τις κόκκινες, δήθεν επαναστατικές, σημαίες να επαναλαμβάνει ρυθμικά τα συνθήματα που ακούει απ’ τα μεγάφωνα, και μέχρι εκεί· ούτε καν μια σύγκρουση με την αστυνομία –έτσι για τα μάτια– ούτε ένα δακρυγόνο, τίποτα. Νέκρα!
Το Σύστημα ‒αυτό το συνονθύλευμα κοτζαμπάσηδων, λαμόγιων, πουλημένων ηγετών και ξένων κερδοσκόπων– τρίβει τα χέρια του ικανοποιημένο. Οι συνεχείς προσπάθειες μισού αιώνα και πλέον έφεραν το ποθητό αποτέλεσμα· ο λαός (για τον οποίο κόπτονται οι πάντες) λοβοτομήθηκε επιτυχώς. Από ‘δω και πέρα, ο δρόμος είναι ανοιχτός για κάθε είδους αυθαιρεσία.
ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΑΣΟΣ (10/11/2015)
Σ’ αυτή τη διεφθαρμένη επαρχία που ζούμε, σ’ αυτή τη χώρα των μυώπων και των λωτοφάγων, όπου ένας λαός με σύνδρομο ραγιά κι εξαρτημένος απ’ το κινητό “ενημερώνεται” αποκλειστικά μέσα απ’ την τηλεόραση, το ν’ ασχολείται κάποιος με το δέντρο και ν’ αγνοεί το δάσος είναι απολύτως φυσιολογικό κι αναμενόμενο· τουλάχιστον για την πλειονότητα. Παρ’ όλα αυτά, το δάσος, που είναι ζωντανός οργανισμός γεμάτος, όπως λεν στα παραμύθια, με δράκους, λύκους κι άγρια ζώα, τέρατα, στοιχειά και ξωτικά, φαντάσματα και μάγισσες κακές, κινείται αργά αλλά σταθερά, όπως στον Μάκμπεθ, και πλησιάζει απειλητικά όσους το αγνοούν! Κι ανάμεσα στα δέντρα τα πυκνά και στην ομίχλη που αφήνει πίσω της η Ιστορία, αρχίζουν, γι’ άλλη μια φορά, στις μέρες μας, να παίρνουν σάρκα και οστά φαντάσματα του παρελθόντος. Νόθοι απόγονοι Τευτόνων ιπποτών νοσταλγοί του Χίτλερ, αλλοπαρμένοι κλώνοι δολοφόνων του μυθικού από αιώνες “γέρου του βουνού”, άπληστες συμμορίες ληστών κι εκβιαστών –γέννημα θρέμμα αυτού που κάποτε αποκαλούσαν καπιταλισμό– κι από κοντά οι ντόπιοι Εφιάλτες, που χρέος έχουν να κρατάν υπόδουλη τη χώρα! Και πίσω τους, κρυμμένα στα σκοτάδια, προσμένουν την κατάλληλη ευκαιρία για να ορμήσουνε όλα μαζί τ’ αρπαχτικά του επερχόμενου “Νέου Κόσμου”.