ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ & ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ
1967: Προκειμένου να προβληθεί η ταινία στους κινηματογράφους, παρά τις περικοπές (αυτολογοκρισία) περίπου 15΄ λεπτών, παίρνει μια άδεια προβολής (27-10-1967) που την χαρακτηρίζει “ως Ακατάλληλον δι’ ανηλίκους […] και αφού επέλθουν επ’ αυτής αι κάτωθι διαταχθείσαι υπό της Επιτροπής περικοπαί”: «Εκ της πρώτης πράξεως να περικοπή η φράσις έχω έναν φίλο που εργάζεται εις το υπουργείον, θα του δώσουμε μερικά εκατοστάρικα να μας βρή δουλειά. Εκ της τρίτης πράξεως να κοπή η φράσις 1.200 Αμερικανοί έχουν σκοτωθεί εις το Βιετνάμ χωρίς να έχουν επιτύχει τίποτε».
1968: Μετά την προβολή και τη βράβευση της ταινίας με Fipresci στο Φεστιβάλ του Locarno, υπήρξε έκδηλο ενδιαφέρον ξένων αγοραστών, κυρίως από ανατολικές χώρες, όπως η Ουγγαρία με την οποία είχαμε υπογράψει συμβόλαιο (HUNGAROFILM). Το χουντικό Υπουργείο Προεδρίας όμως, που ήταν αρμόδιο για να δώσει τη σχετική άδεια εξαγωγής, με καλεί να παρουσιαστώ εκεί.
Παρόντες ο αδελφός του δικτάτορα Παπαδόπουλου, Κωνσταντίνος (εν στολή) και ο Γιώργος Οικονομίδης, ο γνωστός κονφερανσιέ του Άλσους. Η συζήτηση, αφού ξεκίνησε με το αίτημα αφαίρεσης ορισμένων πλάνων που έδειχναν φτωχή την Ελλάδα στους ξένους (τους ενόχλησε το πλάνο με την υδρορροή που στάζει μέσα σ’ ένα ντενεκάκι), εξελίχθηκε με τον τρόπο που ήξεραν οι συνταγματάρχες της εποχής: «ή ανακαλείς την πώληση στην Ουγγαρία (χώρα κομμουνιστική) ή αναιρείται η άδεια προβολής». Έτσι η ταινία δεν πουλήθηκε ποτέ στην Ουγγαρία, ούτε σε άλλη ανατολική χώρα.
1969: Η ταινία υποβάλλεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αλλά η διορισμένη από τη χούντα προκριματική επιτροπή του Φεστιβάλ την απορρίπτει και αποκλείει τη συμμετοχή της σ’ αυτό. Ανάμεσα στα μέλη της επιτροπής και δυο κριτικοί (Φρίξος Ηλιάδης & Τώνης Τσιρμπίνος).
1969‒1974: Η ταινία προβάλλεται σε διάφορους “πολιτιστικούς συλλόγους” της εποχής, που κάποιοι απ’ αυτούς είναι καμουφλαρισμένες αντιστασιακές ομάδες.
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα του άρθρου που γράφτηκε στα ΝΕΑ, μετά τη χούντα, με τίτλο “Τα Κατάστιχα των χαφιέδων σε στρατιωτικές μονάδες”, όπου αναφέρει τα εξής: “Κατ’ αναφοράν του 401 ΓΣΝΑ […] από τας αρχάς του 1973 μία ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης εξέλαβον την ιδέαν της ιδρύσεως ενός συλλόγου υπό την επωνυμίαν «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ» […] το δε Δ.Σ. του προαναφερθέντος συλλόγου εξέλαβεν την ιδέαν προβολής της ταινίας υπό τον τίτλον «Ανοικτή επιστολή» η οποία έχει απαγορευθή”.
1975: Αλλά και μετά την πτώση της δικτατορίας, ο τότε φιλοχουντικός τύπος προσπάθησε να επέμβει για να απαγορευτεί η προβολής της ταινίας. Ειδικά, μετά την προβολή της από την ΕΡΤ (τότε ΕΙΡΤ) ο «Ελεύθερος Κόσμος» στις 15-4-75, σε πρωτοσέλιδο και υπό τον τεράστιο τίτλο «ΤΟ ΕΙΡΤ ΚΑΙ Ο κ. ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ» επιτίθεται κατά της προβολής της ταινίας που έγινε το προηγούμενο βράδυ, ζητώντας την επέμβαση του Εισαγγελέα.
Δυο μέρες μετά, στις 17-4-75, σε ευθυμογράφημα(;) της ίδιας εφημερίδας η “Ανοιχτή Επιστολή” χαρακτηρίζεται ως πορνό και ταυτίζεται με την ταινία “Εμμανουέλλα”.
ΝΕΜΕΣΙΣ & ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ
1979: Κυβέρνηση Κωνσταντίνου Καραμανλή (Νέα Δημοκρατία). Το σενάριο «Νέμεσις» υποβάλλεται στο «Υπουργείο Προεδρίας Κυβερνήσεως» για “άδεια λήψεως σκηνών”. Τόσο η Πρωτοβάθμια όσο και η Δευτεροβάθμια επιτροπές Ελέγχου Σεναρίων (δηλαδή Προληπτικής Λογοκρισίας), απορρίπτουν το Σενάριο με το αιτιολογικό που αναφέρεται και στις δυο πιο κάτω αποφάσεις.
Ότι δηλαδή «…το κείμενο προσκρούει εις την δημοσίαν τάξιν, την θρησκείαν, αντίκειται εις την αρχήν της λήθης προς επίτευξιν της Εθνικής ενότητας, αναμοχλεύει πολιτικά πάθη και εν γένει προσβάλλει το Δημόσιον αίσθημα του Ελληνικού λαού».
Το θέμα παίρνει διαστάσεις στον Αθηναϊκό τύπο, ύστερα και από επερώτηση της Προέδρου του Κόμματος Εργασίας της Ολλανδίας (PvdA) Ιάν Βαν ντεν Χαΐφελ στον Ολλανδό Υπουργό Εξωτερικών, σχετικά με την προληπτική Λογοκρισία στην Ελλάδα και την απόρριψη του σεναρίου «Νέμεσις», και γενικά τίθεται ως προϋπόθεση η άρση της Λογοκρισίας για την υπογραφή της ένταξης της Ελλάδας στην Κοινότητα, καθώς την ίδια περίοδο υπάρχουν και απαγορεύσεις προβολής ταινιών («Καγκελόπορτα», «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», «Παιδεία» κ. ά).
Το Υπουργείο Προεδρίας, ύστερα απ’ όλα αυτά, αποφασίζει να δώσει μια “άδεια λήψεως σκηνών” υπό τους όρους που αναφέρονται στην παρακάτω απόφαση.
Όμως ο τότε Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου, Νικ. Δεληπέτρος, με απειλεί προφορικά λέγοντας ότι «ακόμα και αν γυριστεί η ταινία δεν πρόκειται να πάρεις ποτέ άδεια προβολής». Όλα αυτά πέντε χρόνια μετά την πτώση της δικτατορίας.
ΠΡΟΣΟΧΗ ΚΙΝΔΥΝΟΣ & ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ
Τέλος, για να ολοκληρωθεί ο κύκλος της σχέσης μου με τη Λογοκρισία, αναφέρω και την απαγόρευση της προβολής του trailer της ταινίας «Προσοχή Κίνδυνος», γιατί κάποιοι θεώρησαν πως θίγει τα… χρηστά ήθη των θεατών.
Αυτή η απαγόρευση, πέρα από το ανόητο επιχείρημά της, είχε επιπτώσεις και στην εν γένει διαφήμιση της ταινίας, άρα και στις εισπράξεις της.
Όπως γράφει και η εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ στις 15/01/1984, «Το διαφημιστικό φιλμάκι της ταινίας «Προσοχή Κίνδυνος» κόπηκε διαδοχικά από την ΕΡΤ1 και ΕΡΤ2 αφού κρίθηκε από τους αρμόδιους σαν «τολμηρό» και ανήθικο… Όπως μας είπαν οι αρμόδιοι, το φιλμάκι που περιελάμβανε σκηνές προσβλητικές για τη γυναίκα το είδαν οι κ.κ. Ρωμαίος και Βασιλικός και απαγόρευσαν την μετάδοσή του…»
Για το ίδιο θέμα στον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ της 13/01/1984, γράφει ο συντάκτης Λευτέρης Κυπραίος: «Ίσως αυτά που λέγονται στην ταινία να ενόχλησαν τους γραφειοκράτες της ΕΡΤ που έκοψαν το διαφημιστικό της στην τηλεόραση. Φαίνεται πως ακόμα και σήμερα φοβόμαστε να βάλουμε το δάχτυλο στις πληγές. Και πολύ περισσότερο φοβούνται κάποιοι κύριοι στην ΕΡΤ, που η ευωχία του υπαλληλισμού τους συναγωνίζεται την ευθυνοφοβία τους. Ο Σταμπουλόπουλος εξ άλλου έχει μια ιστορία απαγορεύσεων. Δύο σενάρια και δύο τηλεοπτικά κομμένα κατά τη διάρκεια της χούντας, αλλά και της προηγούμενης κυβέρνησης. Τώρα, η Τηλεόραση της αλλαγής απαγορεύει το διαφημιστικό της ταινίας. Ουδέν περαιτέρω…»